Obiekt zlokalizowany w północno-zachodniej części miasta, obecnie zaniedbany i nieużytkowany stanowi istotny element w układzie przestrzennym Żar.

Historia

Pałac wzniesiono z inicjatywy, właściciela dóbr żarskich Erdmanna II von  Promnitza w latach 1710-1728, w pobliżu istniejącego od II poł. XIII w. zamku. Rodzina Promnitzów władała miastem od 1558 r. Pałac zbudowano w miejscu średniowiecznego podzamcza, wykorzystując do budowy zręby starszych budowli. Projekt rezydencji przygotowali architekci Jerzy Spanninger i Julio Simonetti, zaś prace budowlane nadzorowali August Beer i Beniamin Oeser. O bogaty wystrój wnętrz zadbali znamienici sztukatorzy, rzeźbiarze i malarze. Zbudowany obiekt był jednym z najwspanialszych założeń rezydencjalnych XVIII-wiecznej Europy Środkowej. Ród Promnitzów panował w Żarach do 1765 r., do czasu przejęcia miasta i ich włości przez elektorów saskich. Przejęty przez dwór saski obiekt mocno podupadł. W 1815 r. Żary włączono do Prus, a okazałą rezydencję przeznaczono na siedzibę władz miejskich oraz więzienie. W 1926 r. pałac poddano renowacji. W 1944 r., podczas bombardowania samolotowego uszkodzeniu uległy dwa skrzydła rezydencji. Po zakończeniu II wojny światowej obiekt stał się własnością komunalną, a w skrzydle północnym przez pewien czas mieścił się Urząd Starostwa. W latach 1966- 1975 przeprowadzono odgruzowanie obiektu, częściowo dokonano rekonstrukcji ubytków muru i sklepienia oraz wymieniono więźbę i dach. Od 1990 r. obiekt stanowi własność prywatną. W chwili obecnej pałac jest nieużytkowany i zaniedbany.

Opis

Pałac Promnitzów usytuowany przy ul. Zamkowej 1B, po wschodniej stronie zamku, w pobliżu placu rynkowego. Obiekt otacza współczesny, blaszany płot. Barokowy pałac, to obiekt murowany z cegły, trzykondygnacyjny, niepodpiwniczony, nakryty dachem mansardowym. Obiekt jest budowlą czteroskrzydłową z prostokątnym wewnętrznym dziedzińcem. Monumentalnie i reprezentacyjnie przedstawia się fasada południowa. Elewacja ta członowana pionowo trzema ryzalitami, z których środkowy zaakcentowano kolumnadą podtrzymującą tympanon, natomiast tympanony ryzalitów bocznych wspierane są przez cztery pilastry z korynckimi głowicami. Pola tympanonów wypełniają kartusze herbowe Promnitzów. Elewacje pozostałych skrzydeł ozdabiają liczne pilastry, ryzality z trójkątnymi przyczółkami oraz gzymsy. Elewację przepruwają prostokątne otwory okienne ujęte w profilowane opaski. Wnętrze parteru przykryte sklepieniem krzyżowym oraz kolebkowym z lunetami. Nie zachowało się oryginalne wyposażenie. Pałac wymaga przeprowadzenia niezbędnych prac restauratorskich i przeznaczenia go do nowych celów dla lokalnej społeczności.

Obiekt jest własnością prywatną. Ze względu na jego zły stan zachowania budynek nie jest udostępniany.

Oprac. Krzysztof Słowiński, OT NID w Zielonej Górze, 09.11.2017 r.