Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Mikołaja - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Mikołaja


kościół 2. poł. XII w. Żarnów

Adres
Żarnów, Plac Marszałka J. Piłsudskiego 16

Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. opoczyński, gm. Żarnów

Obiekt pochodzący z XII w., przykład wczesnego budownictwa sakralnego murowanego w Polsce, znacznie rozbudowany na początku XX w.

w stylu neogotyckim, wg projektu Stefana Szyllera. Uznawany jako bliźniaczy w stosunku do kościoła św. Idziego w Inowłodzu, stanowił wzór do realizowanych tam działań rekonstrukcyjnych.

Historia

Żarnów, ośrodek administracji państw piastowskiego pełniący funkcję kasztelani. Kościół parafialny powiązany z pozostałymi zachowanymi składnikami zespołu osadniczego - grodziskiem, średniowiecznym cmentarzyskiem, cmentarzem przykościelnym i miejscowością o zachowanym czytelnym historycznym układzie przestrzennym, powiązanym z układem drożnym biegnącym tu z kierunku Opoczna, Końskich, Sulejowa i Przedborza. Parafia powstała w roku 1191. Kościół jest obiektem murowanym z kamienia, pierwotnie był orientowany. Kościół w swojej bryle zawiera trzy podstawowe fazy budowlane. Pierwszą romańską, XII wieczną, której reliktem jest zachowana wieża (nadbudowywana) z emporą, ścianą zachodnią, fragmentami bocznych ścian pierwotnej nawy i niezachowaną apsydą wschodnią. Była to świątynia jednonawowa, orientowana. W roku 1510 nastąpiła rozbudowa kościoła w kierunku wschodnim, w ramach której zbudowano nowe, późnogotyckie prezbiterium, oskarpowane, przesklepione sklepieniem sieciowym. Ostatnią fazą rozwoju bryły kościoła jest budowa nowych naw, prezbiterium i zakrystii, według projektu Stefana Szyllera.

Opis

Faza pierwsza (romańska - XII w.) Kościół jednonawowy, orientowany z wieżą umieszczoną na osi ściany zachodniej, mieszczącą schody prowadzące na emporę. Portal prowadzący do wieży późniejszy, sklepiony ostrołukowo, kamienny. Empora oparta na kolumnie, wyznaczającej dwa pola sklepienne zbliżone do kwadratu, sklepienia krzyżowe. Za portalem, od strony wieży zachowany półkolisty blok nadproża, być może stanowiący pierwotny tympanon. Boczne ściany pierwotnej nawy posiadają od wewnątrz podział ich płaszczyzn dwiema parami lizen. Dalsza partia bocznych ścian znacznie przekształcona w wynik realizacji rozbudowy na początku XX wieku. Zachowane relikty rzeźbiarskiego wystroju z czasów budowy tej części świątyni. Faza druga (gotycka, początek XVI w). Rozbudowa prezbiterium w kierunku wschodnim, w miejscu wcześniejszej apsydy. Prezbiterium na planie prostokąta, z narożnymi skośnymi przyporami w północno-wschodnim i południowo-wschodnim. Na poddaszu zachowany mur starszej ściany tęczowej oddzielającej nawę od prezbiterium. Ściany podłużne pierwotnie wzmocnione parą przypór, przy czym przypora północna nie jest zachowana. W ściśnie północnej, od wewnątrz dekorowana, późnogotycka nisza sakramentarium oraz portal prowadzący do zakrystii (aktualna zakrystia późniejsza). Faza trzecia (neogotycka, początek XX w.), zrealizowana wg projektu Stefana Szyllera. Zmieniono wówczas orientację kościoła, nowe prezbiterium zbudowano od strony północnej, trójnawowy korpus świątyni od strony południowej z głównym wejściem na osi nawy głównej. Nowa świątynia posiada układ bazylikowy, a rolę transeptu przyjęły relikty budowli wcześniejszej. Nawę główną przesklepiono sklepieniem trójdzielnym, a nawy boczne sklepieniem krzyżowym. związana z trzecią fazą budowlana). Świątynię rozbudowano z zastosowaniem surowca kamiennego (piaskowiec), analogicznie do faz wcześniejszych. Wnętrze wyposażono w wystrój neogotycki wraz z ołtarzami głównym w prezbiterium oraz w nawie bocznej, zachodniej. Faza neogotycka stosuje rozwiązania detalu architektonicznego zaczerpniętego z fazy drugiej (początkowo prezbiterium, aktualnie południowa część transeptu).

Kościół dostępny w niedziele i święta. W dni powszednie wymaga kontaktu z księdzem, plebania znajduje się na południe od kościoła. Własność kościelna (parafia).

Oprac. Paweł Filipowicz, OT NID w Łodzi, 26.11.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  nieznana

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.129473, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_BK.174442