zamek, st. 2 - Zabytek.pl
Adres
Dobra
Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. łobeski, gm. Dobra - miasto
Dojazd do zamku prowadził przez most zwodzony do przedzamcza i dalej do bramy zamkowej.
Pierwsze wzmianki o castrum w Dobrej pochodzą z połowy XIII w. W końcu XIII w. rozpoczęto budowę zamku murowanego. Został on wzniesiony z cegły, na kamiennym podmurowaniu, otoczony murami obronnymi na rzucie nieregularnego czworoboku z domem mieszkalnym od zachodu i bramą od wschodu. Za bramą znajdowało się nieobwarowane przedzamcze.
W 1308 r. zamek był oblegany i zniszczony przez wojska brandenburskie. Po zniszczeniach zamek został porzucony na trzydzieści lat.
W 1338 r. przeszedł w ręce rodu von Dewitz. W końcu XIV w. Gerard von Dewitz rozbudował zamek przekształcając go w najpotężniejszy świecki zamek rycerski na Pomorzu Zachodnim. Zbudowano wówczas skrzydło południowe i bramne, a u podnóża wzniesienia drugi obwód murów obronnych z narożną wieżą. Masywna wieża, broniąca traktu na Nowogard, pełniła też rolę więzienia zamkowego. Układ przestrzenny i system obronny nawiązywały do typu zamku joannickiego, w szczególności zamku w Swobnicy.
Siedziba obroniła się przed kolejnymi najazdami wojsk brandenburskich w latach 70. XV w.
Następną przebudowę przeprowadził Jacob (Jobst, Jost) von Dewitz – wielki polityk , mąż stanu i światły humanista europejskiego formatu. Zakończenie rozbudowy pozwala datować umieszczona niegdyś na skrzydle południowych tablica erekcyjna z napisem: „ JOST VA DEVICE DILLIG VA ARNIM 1538”.
Zamek stał się wspaniałą renesansową rezydencją łączącą w sobie, zgodnie z duchem epoki, funkcje reprezentacyjne, obronne i gospodarcze. Zburzono część pierwotnych zabudowań dziedzińca o układzie wschód-zachód, a w ich miejsce wzniesiono dwa równoległe do siebie budynki – północny (Stary Dom) i południowy (Nowy Dom).
Nowe reprezentacyjne skrzydło południowe miało jednotraktowe wnętrza na trzech kondygnacjach. Komunikację rozwiązały dwie, wewnętrzne spiralne klatki schodowe.
Budynek północny łączył funkcje mieszkalne z gospodarczymi: część zachodnią przeznaczono na mieszkania, pozostałą na kuchnię i browar, zaś skrzydło bramne – na stajnię.
Obie budowle, posadowione równolegle i blisko siebie, zamieniły reprezentacyjny dziedziniec w wąski dojazd. Aby optycznie go poszerzyć i uniknąć niekorzystnego wrażenia wprowadzono szereg architektonicznych wybiegów: zastosowano asymetryczny rozkład elementów wystroju, różne kształty i rozmiary okien a przede wszystkim odchylono część fasady od lica całej elewacji, którą zakończono na górze fryzem arkadowym. Całość budowli otynkowano i nałożono dekorację rombową
Z reprezentacyjnym charakterem budowli kontrastowały jej cechy obronne. Wjazd na dziedziniec i dojście do głównego portalu znalazły się bowiem w polu krzyżowego rażenia z trzech strzelnic. Strzelnicę kluczową umieszczono w dolnej części portalu a otwór strzelniczy dostosowany do armat znajdował się w przyziemiu zachodniej klatki schodowej.
W 1572 r. wraz z bankructwem rodu Loitzów nastały ciężkie czasy dla Dewitzów i ich rezydencji. Po wojnie trzydziestoletniej północna część zamku została rozdzielona pomiędzy spadkobierców i zaczęła popadać w ruinę.
W 1696 r. Joachim Balthasar von Dewitz podjął próbę wykupu całego zamku z zamiarem odnowienia go. Napotkał jednak sprzeciw współwłaścicieli.
W 1808 r. Karl Ludwig von Dewitz sprzedał zamek i majątek w Dobrej. Jeszcze w tym samym roku część zamku wysadzono w powietrze w celu uzyskania materiału budowlanego.
W 1862 r. przeprowadzono prace porządkowe. W 1906 r. ruiny zamku należały do rodziny von Diest. Wystarano się o dotację państwową a także dotacje prywatne (m.in. von Dewitzów) i przeprowadzono prace zabezpieczające . W latach 1966-68 wykonano szczegółowe badania architektoniczno-archeologiczne, opracowano też dokumentację historyczną.
W 1946 roku zmieniono urzędowo niemiecką nazwę miasta – Daber, na polską nazwę Dobra. Cały obszar Starego Miasta Dobrej został wpisany do rejestru zabytków.
Do dziś zachowały się fragmenty murów obwodowych, wieży i ruiny budynków z XVI w. a zwłaszcza ich elewacji od strony dziedzińca. Czytelne są relikty spiralnych klatek schodowych, układ kominków i przewodów dymowych. Do naszych czasów nie przetrwały żadne elementy zabytkowego wyposażenia.
Nie zachowały się też zabudowania przedzamcza, a obecne wejście wiedzie stromymi schodami od południowego - zachodu.
Oprac. Iga Malawska
Rodzaj: zamek
Forma ochrony: Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_AR.454510