Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko - Zabytek.pl

Adres
Zalesie

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. kraśnicki, gm. Wilkołaz

Grodzisko jest pozostałością nowożytnego fortalicjum z XVII wieku, przykładem jednego z „wariantów” średniowiecznego drewniano-ziemnego obwodu obronnego, przeżywającego się w czasach nowożytnych, jedynego dotąd badanego wykopaliskowo tego typu obiektu na Lubelszczyźnie.

Usytuowanie i opis

Fortalicjum o lokalnej nazwie „Okopek“, jest położone w zachodniej części wsi Zalesie, w obrębie prywatnej posesji, około 1 km na północ w linii prostej od koryta rzeki Urzędówki. obejmując fragment północnej wysokiej krawędzi wysoczyzny, przy czym różnica poziomów pomiędzy dnem doliny rzeki a krawędzią wynosi ok. 15 m.

Fortalicjum zajmuje obszar ok. 1 ha. Rzut obiektu zbliżony jest do prostokąta o wym. 38 (na osi wschód-zachód) x 18 m (na osi północ-południe). Od strony wschodniej i południowej jego elementy obronne stanowią pionowe zbocza wysoczyzny o wysokości względnej do 15 m . Od strony zachodniej brak jest czytelnych w terenie elementów obronnych, natomiast od północy obiekt z obszaru działki nr 86 wydziela naturalny wąwóz szerokości ok. 25 m i głębokości 2,5-3,0 m. Na południowym zboczu tego wąwozu zachowały się pozostałości małego nasypu ziemnego o wysokości do 0,5 m. Stanowisko zostało częściowo zniszczone l.70 i 80.XX w. zabudową i działalnością gospodarczą. Południowo-wschodnia część obiektu uległa zniszczeniu wskutek wybierania piasku zalegającego pod lessowym płaszczem krawędzi wysoczyzny. W celu usunięcia lessowego nadkładu wykonano również za pomocą spychacza wcięcie w obiekt z północnego zachodu i południowego wschodu. Mierzy ono kilkadziesiąt metrów długości, 4 m szerokości i 4 m głębokości. Zagłębienie to wykorzystywane było do niedawna jako wysypisko śmieci. Sukcesywnie stanowisko niszczą korzenie drzew i krzewów oraz osuwanie się skarpy.

Historia

Fortalicjum w Zalesiu funkcjonowało w XVII stuleciu. Do literatury stanowisko w Zalesiu zostało wprowadzone w 1964 roku przez Włodzimierza Antoniewicza i Zofię Wartołowską jako grodzisko wczesnośreniowieczne. W 1967 roku w związku z negatywną prospekcją terenową, wysunięto przypuszczenie o jego młodszej niż wczesnośredniowieczna metryce. W tym czasie widoczny był jeszcze w terenie fragment wału ziemnego. W 1994 roku sporządzono raport o sukcesywnym niszczeniu obiektu spychaczem przy pobieraniu ziemi do celów budowlanych.

Stan i wyniki badań

Badania wykopaliskowe (weryfikacyjno-sondażowe) na grodzisku prowadziła w 1996 r Irena Kutyłowska. W trakcie badań założono 3 wykopy: dwoma wykopami o szerokości 2,5 m i długości 25 m przebadano na osi N-S majdan stanowiska oraz północne zbocze do dna wąwozu; zaś wykop o wym. 2 X 7 m założono w N-E narożniku „Okopka” gdzie obecnie znajduje się wejście na obiekt. Plan sytuacyjno-wysokościowy wykonał w 1996 roku Włodzimierz Zieliński. W trakcie badań powierzchniowych Archeologicznego Zdjęcia Polski przeprowadzonych w 1985 r. nie uwzględniono stan. „Okopek”, karta AZP dla stanowiska została wykonana w późniejszych latach.

Podczas badań wykopaliskowych zarejestrowano relikty sztucznych umocnień wzdłuż północnej strony „Okopka” w postaci suchego rowu-fosy o szerokości ok. 3 m i głębokości 0,6 m, przekopanego w zboczu naturalnego wąwozu. Niewielką ilość ziemi wydobytej z kopania rowu-fosy obsypano dołem konstrukcje drewniane umieszczone ponad rowem-fosą na południowej krawędzi wąwozu. Konstrukcje miały formę parkanu wykonanego z bali o grubości ok. 20 cm, układanych poziomo między pionowymi słupami rozstawionymi co ok. 2 m. Nie stwierdzono śladów zabudowy na majdanie stanowiska. Zarejestrowano tu jedynie cienką warstwę kulturową i kilka zabytków ruchomych w postaci fr. ceramiki naczyniowej i fragmentu szklanego pucharka - datowanych na XVII w. Prace badawcze wskazały, że parkan obronny został spalony prawdopodobnie jeszcze w XVII w. o czym świadczy jama odpadkowa z ceramiką datowaną na XVIII w., wykopana w zasypanym wcześniej rowie-fosie. Interpretacja funkcji obiektu wskazuje na rodzaj niewielkiego fortalicjum najpewniej nie zamieszkanego, wzniesionego być może w doraźnej, jednorazowej potrzebie lub stanowiącego element obronny przy większych zabudowaniach folwarcznych.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Ewa Prusicka, OT NID w Lublinie, 17-11-2015 r.