Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowo-parkowy - Zabytek.pl

zespół pałacowo-parkowy


pałac 2. poł. XIX w. Zakrzewo

Adres
Zakrzewo, 1

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. gnieźnieński, gm. Kłecko - obszar wiejski

Okazały pałac w Zakrzewie został wzniesiony w latach 60.XIX w.dla hr.Albina Beliny Węsierskiego w stylu tzw.

kostiumu francuskiego, inspirowanego m. in. XVII-wiecznymi dziełami architektonicznymi autorstwa Françoisa Mansarta. We wnętrzach zachowała się oryginalna dekoracja sztukatorska i rzeźbiarska, a w części pomieszczeń również stolarka. Rozległy park krajobrazowy, który otacza rezydencję został zaprojektowany i założony w tym samym czasie przez Augusta Denizota.

Historia

Najwcześniejsze przekazy dotyczące Zakrzewa pochodzą z XV w., kiedy wieś należała do rodziny Zakrzewskich. W 2. poł. XVI w. stała się własnością Mielińskich herbu Wczele i w ich rękach pozostawała do końca XVII w., kiedy dobra zakrzewskie kupili Miaskowscy herbu Bończa. W 1751 r. sprzedali je Kazimierzowi Węsierskiemu herbu Belina. Jego wnuk Wincenty wzniósł w Zakrzewie pod koniec XVIII w. nowy dwór, na miejscu którego z inicjatywy jego syna Albina Ludwik Ballenstaedt wybudował istniejący pałac.

Budowę nowej rezydencji rozpoczęto w 1867 r., po powrocie Albina Beliny Węsierskiego z Paryża, gdzie najprawdopodobniej zakupił plany swojej przyszłej siedziby. Prace postępowały szybko, w 1871 r. były prowadzone już we wnętrzach. Pałac zakrzewski jest wyraźnie inspirowany architekturą francuską XVII w. i dziełami jednego z najwybitniejszych architektów tego czasu - Françoisa Mansarta.

Równocześnie z budową pałacu wznoszono oficynę po jego południowo-wschodniej stronie. Postępowały również prace związane z zakładaniem parku, którego projekt został powierzony w 1859 r. francuskiemu ogrodnikowi Augustowi Denizot. Na powierzchni blisko 15 ha stworzył założenie o charakterze krajobrazowym, wykorzystując do tego celu naturalne ukształtowanie terenu, przepływający w pobliżu strumień oraz dwa stawy po stronie południowej.

Kilka lat wcześniej, ok. poł. XIX w. rozpoczęto wznoszenie nowych budynków założenia folwarcznego, zlokalizowanego po południowo-wschodniej stronie zespołu pałacowo-parkowego. Wybudowano wówczas oborę (kon. 1. poł. XIX w.) i gorzelnię (1864 r.). Po śmierci Albina Węsierskiego majątek zakrzewski został w 1878 r. sprzedany Wojciechowi Chełmickiemu herbu Jastrzębiec. W rękach tej rodziny pozostał do II wojny światowej.

Pod koniec XIX lub na pocz. XX w. po południowej stronie oficyny wybudowano wozownię (odbudowaną w latach 90. XX w. z nadaniem nowej funkcji). W tym czasie nastąpiła dalsza rozbudowa i przebudowa zespołu folwarcznego. Wokół odrębnego podwórza wzniesiono: rządcówkę, spichlerz oraz, nieco dalej, kuźnię.

W 1940 r. majątek zajęli Niemcy. Po zakończeniu II wojny światowej został przejęty przez Skarb Państwa i przekształcony w państwowe gospodarstwo rolne. W latach 70. i 80. XX w. w pałacu znajdował się ośrodek kolonijny. Od pocz. lat 90. pozostaje w rękach prywatnych. W tym czasie przeprowadzono jego generalny remont, restaurację i adaptację do nowych funkcji. Pracami objęto również oficynę i wozownię.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy w Zakrzewie jest położony w odległości ok. 20 km na północny-zachód od Gniezna, po zach. stronie drogi prowadzącej do Wągrowca. Tworzy go pałac, elewacją frontową zwrócony ku wsch., oficyna i wozownia po jego stronie południowo-wschodniej oraz otaczający budynki park, którego większa część rozpościera się po zachodniej stronie rezydencji, od północy ograniczony korytem rzeki Mała Wełna, a od południa zespołem zabudowań folwarcznych.

Pałac został wzniesiony w latach 1867-1871 na rzucie prostokąta z cegły i otynkowany. Prostopadłościenna bryła pałacu jest pięciokondygnacyjna w partii pozornego ryzalitu środkowego oraz czterokondygnacyjna w partii skrzydeł bocznych, do których od północy i poludnia przylegają dwukondygnacyjne pawilony. W partii korpusu głównego nakrywają ją dachy mansardowe kryte blachą, z owalnymi lukarnami oraz wystawkami w ryzalicie, doświetlającymi użytkowe poddasze. Boczne pawilony przekryto dachami płaskimi, na których znajdują się tarasy o tralkowych balustradach, dostępne z górnej kondygnacji pałacu.

Wszystkie elewacje są boniowane i posiadają bogatą dekorację architektoniczną, zwłaszcza w partii środkowego pozornego ryzalitu oraz opraw otworów okiennych. Dominantą kompozycyjną elewacji frontowej i tylnej są środkowe, pozorne trójosiowe ryzality nakryte wysokim dachem mansardowym z tarasem widokowym na szczycie. Ich pionową artykulację stanowią kanelowane kolumny o jońskich kapitelach, łączące dwie kondygnacje oraz wspierające gzyms z umieszczonymi nad nimi rzeźbami panopliów. W elewacji tylnej odpowiadają im pilastry na wysokich cokołach.

Układ wnętrz w głównej partii korpusu pałacu jest dwutraktowy na reprezentacyjnym parterze, z dwukondygnacyjnym holem w części środkowej i amfiladowo połączonymi pomieszczeniami, oraz dwu i pół traktowy na wyższych piętrach, mieszczących pokoje prywatne i gościnne.

We wnętrzach zachowała się bogata dekoracja sztukatorska i rzeźbiarska w reprezentacyjnym holu (z herbami właścicieli, popiersiami antycznych bogów i herosów oraz medalionami, przedstawiającymi pory roku), a także w środkowym salonie traktu ogrodowego (m. in. putta podtrzymujące girlandy kwiatowe).

Pałac jest otoczony parkiem krajobrazowym (pow. ok. 15 ha), założonym w latach 1859-1867, a od frontu poprzedzony gazonem z reprezentacyjnym podjazdem. Po jego pd. stronie jest zlokalizowana oficyna (ok. 1869 r.), a za nią wozownia (kon. XIX lub pocz. XX w.; odbudowana w latach 90. XX w.), wzniesione z cegły i otynkowane, z odwołaniami do architektury historyzującej w postaci wieńczących dachy krenelaży i nadwieszonych wieżyczek w ich narożnikach. Za budynkami, od południa i południowego-zachodu, znajdują się dwa parkowe stawy.

Po południowej i południowo-wschodniej stronie pałacu znajdują się zabudowania zespołu folwarcznego, otaczające prostokątny dziedziniec. Najciekawszymi pod względem architektonicznym budynkami są, połączone ze sobą, gorzelnia (1864 r.) i rządcówka (przełom XIX i XX w.), wzniesione w pn. pierzei podwórza, na nieregularnym rzucie, z cegły i kamienia polnego. Elewacje szczytowe rządcówki (północy i zachodu) wieńczą dekoracyjne szczyty, nawiązujące do architektury barokowej. Od frontu, w miejscu połączenia pod kątem prostym jej dwóch skrzydeł wznosi się wieża o okrągłej podstawie, ośmioboczna w górnej kondygnacji, zwieńczonej ząbkowanym gzymsem. W połaciach łamanych dachów znajdują się wystawki z owalnymi otworami okiennymi w dekoracyjnej oprawie.

Dostęp do obiektu ograniczony. W pałacu, oficynie oraz wozowni mieści się centrum szkoleniowe. Bliższe informacje na jego temat znajdują się na stronie internetowej zakrzewo.bzwbk.pl (data dostępu: 20-11-2014 r.)

Oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 20.11.2014 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.49775, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.4125