Historia

30 listopada 1903 r. zmarł Adam Uznański. Ostatnią wolą zmarłego było ufundowanie rodzinnej kaplicy. Do realizacji testamentu ojca przystąpił syn Witold, na którego zlecenie wiosną 1904 r. projekt kaplicy wykonał Stanisław Witkiewicz. Na lokalizację kaplicy wybrano Jaszczurówkę, której nazwa pochodzi od występujących tu niegdyś w dużych ilościach salamander plamistych, zwanych przez górali „jaszczurami”. Uznańscy byli dziedzicami Poronina i Szaflar, dlatego Adamowi zależało, aby kaplica służyła również mieszkańcom tzw. „Państwa Szaflary”. Ponadto pod budowę wybrano akurat Jaszczurówkę z racji odwiedzających ją tłumnie turystów. Kardynał Jan Puzyna udzielił 7-07-1904 r. pozwolenia na budowę kaplicy. Prace budowlane rozpoczęto jeszcze tego samego miesiąca, a wykonywali je lokalni rzemieślnicy: Szymek Lasak z Zębu, Stanisław i Tomasz Bobakowie oraz Maciej Stoch, nad którymi nadzór sprawował inż. Aurelian Blacha. Kaplica został poświęcona w 1907 r. przez ks. Franciszka Nycza, delegata Konsystorza i fundatora polichromowanej płaskorzeźby z przedstawieniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Pierwszą uroczystością, mającą miejsce w kaplicy był chrzest Marii Uznańskiej. Wyposażenie kaplicy, jako miejsca kultu, było z czasem uzupełniane. Po II wojnie światowej zawieszono w kaplicy drewniany żyrandol autorstwa Stanisława Zdyba, w 1954 r. zamontowano dwa boczne ołtarzyki z rzeźbami Marii z Dzieciątkiem i św. Józefa, wtedy też pojawiła się nad wejściem figura Chrystusa Frasobliwego oraz malowane na szkle stacje drogi krzyżowej, a w 1980 r. rzeźbiarz Zenon Michalik wykonał figury św. Antoniego i św. Jana Chrzciciela do ołtarza głównego. W 1963 i 1971 r. odremontowano podcienia, w 1975 r. naprawiono schody i wymieniono zniszczony gont. W 1978-1981 i potem w l. 2007-2008 przeprowadzono kompleksowy remont konserwatorski. W 1995 r. Tatrzański Park Narodowy ufundował instalację przeciwpożarową. Od 1993 r. obiekt znajduje się w rejestrze zabytków. Początkowo za kaplicę odpowiedzialny był proboszcz z parafii Poronin. Od 1948 r. pieczę nad nią sprawują zakonnicy – obecnie Księża Marianie z parafii na Cyrhli.

Opis

Obiekt jest położony na stoku, przy drodze na Cyrhlę. W okolicy znajdują się dwie wille, a teren kaplicy wyznacza płot z żerdzi. Kaplica NSPJ jest przykładem stylu zakopiańskiego w architekturze sakralnej i należy do ostatnich projektów Witkiewicza w Zakopanem. Kaplica z prezbiterium zwróconym na wsch., jednonawowa z mniejszym i węższym prezbiterium oraz dostawioną od pd. zakrystią posadowioną na styku nawy i prezbiterium. Drewniany budynek jest osadzony na płytkim fundamencie z łamanego kamienia i na kamiennej podmurówce, częściowo podpiwniczony, z przepruciami arkadowymi podmurówki. Ściany konstrukcji zrębowej, ze stropem wspartym sosrębem dźwigają więźbę dachową w konstrukcji krokwiowo-jętkowej. Prezbiterium i nawa są nakryte niezależnymi dachami półszczytowymi, przy czym kalenica dachu nawy głównej jest znacznie wyższa, zwieńczona sygnaturką o czterospadowym łamanym daszku. Zakrystię przekrywa dach o kalenicy prostopadłej do ścian kościoła. Od strony elewacji pd. i zach. galeria przykryta pulpitowym dachem. Nad wejściem głównym w partii dachu galerii znajduje się trójkątny szczyt, w którym figurka Chrystusa Frasobliwego. Przed wejściem frontowym ganek na wysokiej podmurówce, do którego prowadzą drewniane schody. Do detali dekoracyjnych należy zaliczyć charakterystyczne dla stylu zakopiańskiego: kołkowania, słonecka i pazdury w dekoracji szczytów, odrzwia wejścia gł. w formie snycerskiego rytu wgłębnego, drzwi klepkowe, ponadto profilowane rysie oraz zachowane pierwotne dekoracje wnętrz z profilowanymi i rzeźbionymi sosrębami, tragarzami i ułożonymi na zakładkę deskami stropowymi. Zachowały się także oryginalne, bogato zdobione drzwi klepkowe główne i do zakrystii, z pierwotnymi klamkami i zawiasami oraz łuk tęczowy stylizowany na sosręb. Projekt Witkiewicza zaginął, dlatego ciężko jest określić, które dekoracje snycerskie są zgodne z zamysłem projektanta. Ołtarz główny w formie architektonicznej, projektu Aureliana Blachy. Żyrandol zawieszony na sosrębie w kształcie sześciokąta foremnego. Okna w formie biforium, kompozycyjnie przypominają (neo)gotyckie maswerkowania. Zaprojektowane przez Witkiewicza witraże w prezbiterium: jeden z Orłem Białym i wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej oraz drugi z litewską Pogonią i wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej akcentują nurt patriotyczno-niepodległościowy ideologii stylu zakopiańskiego.

Zabytek dostępny. Kaplica otwarta codziennie od godz. 10.00 do 17.00 i w czasie nabożeństw.

Oprac. Mirosław Płonka, OT NID w Krakowie, 06-09-2017 r.