Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

stodoła - Zabytek.pl

stodoła


budynek gospodarczy data nieznana Zajączki

Adres
Zajączki, 25

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. kaliski, gm. Brzeziny

Zagroda wiejska w Zajączkach jest przykładem niegdyś powszechnego na terenie tzw.Puszczy Pyzdrskiej budownictwa z lokalnego surowca jakim była ruda darniowa.

Stanowi cenny relikt budownictwa wiejskiego ze względu na użyty materiał oraz zachowany układ przestrzenny. Chałupa nie istnieje, a obora i piwniczka z rudy darniowej znajdują się w ruinie. Jedynie stodoła z drewna zachowana w dobrym stanie.

Historia

Zagroda Nr 25 we wsi Zajączki powstała po połowie XIX wieku, po uwłaszczeniu chłopów, które miało miejsce w Królestwie Polskim w 1864 roku. Wówczas nowa zabudowa gospodarstw powstawała na tzw. pustkowiach, na odrębnych kawałkach ziemi wzdłuż lokalnych dróg. Przedmiotowa zagroda posadowiona została po północnej stronie drogi i składała się z czterech obiektów. Od strony drogi, od południa zagrodę zamykała chałupa. Budynek ustawiony był frontem do drogi wiejskiej. Wjazd do zagrody prowadził po wschodniej stronie chałupy. Zachodnią stronę tworzyła obora, a wschodnią piwniczka. Od strony pola, od północy postawiono stodołę. Przy niej znajdował się wyjazd na pola. Trzy budynki, za wyjątkiem stodoły zbudowane zostały z rudy darniowej, miejscowego surowca wydobywanego na łąkach. Takiego rodzaju domy i budynki gospodarcze powstawały w Wielkopolsce, na terenie tzw. Puszczy Pyzdrskiej, gdzie w XVIII i XIX wieku osiedlano Olędrów, którzy mieli za zadanie zagospodarować zalewowy teren nad Wartą oraz tereny leśne Puszczy wokół Pyzdr. Na terenach zalewowych powstawały tzw. rzędówki bagienne, a na karczunkach leśnych osady rozproszone z gęstą siecią lokalnych dróg.

Pokłady darniowej rudy żelaza występują płytko na powierzchni ziemi, 20-30 cm pod powierzchnią trawy w miejscach zalewanych przez wolno płynące rzeki lub strumienie. Woda przepływając przez osady zawierające związki żelaza rozpuszcza je. Osady te zalegają następnie na podmokłych łąkach. Z czasem tracąc wodą osad ulega przeobrażeniu i staje się coraz bardziej zbity i twardy. Można powiedzieć, że „kamienieje”. W ten sposób powstaje pokład rudy żelaza o grubości od kilku centymetrów do 1 metra. Materiał używany do budowy był wycinany i formowany a następnie łączony zaprawą wapienną.

Opis

Wieś Zajączki usytuowana jest w odległości ok. 5 km na pn.-zach. od siedziby gminy Brzeziny. Zagroda Nr 25 założona została w zachodniej części wsi, po północnej stronie drogi dojazdowej. Każda z zagród znajduje się na odrębnym kawałku ziemi, co tworzy rozproszony układ wiejskiej zabudowy. Teren wokół wsi równy, rolniczy z polami uprawnymi i łąkami, poprzecinany licznymi ciekami, dopływami rzeki Prosny. Zagroda rozplanowana na rzucie czworoboku. Chałupa, usytuowana przy drodze, zwrócona elewacjami wzdłużnymi na drogę oraz do wnętrza podwórza. Obiekt zbudowany był na rzucie niedużego prostokąta. Ściany budynku, o czym świadczą pozostałości były z rudy darniowej i następnie otynkowane. Dwuspadowy dach pokryty był strzechą. Budynek uległ spaleniu w 1989 roku. Pozostały tylko po chałupie fragmenty ścian. Obora o ścianach z rudy darniowej obecnie zachowana tylko w partii ścian, bez tynkowania zewnętrznego. Nie istnieje dwuspadowy dach, który zawalił się do wnętrza. Piwniczka zamykająca zagrodę od wschodu o ścianach z rudy darniowej, wgłębionych częściowo w ziemię. Dach piwniczki przysypany częściowo ziemią. Od strony pól zamyka zagrodę drewniana stodoła, na rzucie prostokąta, o konstrukcji sumikowo-łątkowej. Zwieńczona dwuspadowym dachem pokrytym obecnie eternitem falistym , pierwotnie trzciną. Stodoła posiada dwa klepiska przejazdowe oraz dwa skrajne sąsieki. Po pożarze domu obora oraz piwniczka były użytkowane w ograniczonym zakresie, gdyż w zagrodzie nikt już nie mieszkał. Od kilku lat oba obiekty przestały być użytkowane i systematycznie popadają w ruinę. Jedynie stodoła służy jako budynek do przechowywania siana i słomy.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 30-11-2015 r.

Rodzaj: budynek gospodarczy

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.160602