Poznaj lokalne zabytki

Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Wyszukaj w
Lokalizacja
Rodzaj obiektu
Kategoria dokumentu
Stanowisko archeologiczne
Wyszukaj
Kultura archeologiczna
Chronologia
Stanowisko archeologiczne
Czas powstania obiektu
Od
Do
Styl architektoniczny
Kategoria obiektu
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Wysoka Brama - Zabytek.pl

galeria zdjęć obiektu Brama Górna
Zobacz zdjęcie panoramiczne
Zobacz lokalizację
Dodaj do ulubionych
Dodaj do ulubionych
Drukuj
Drukuj
Udostępnij

Wysoka Brama

mur obronny XIV w. Olsztyn
Pokaż drogę dojazdu

Adres
Olsztyn, Staromiejska 1

Lokalizacja
woj. warmińsko-mazurskie, pow. Olsztyn, gm. Olsztyn

Jedyny zachowany wyróżniający się/znaczący element średniowiecznych obwarowań miasta.

Historia obiektu

Można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że system miejskich fortyfikacji średniowiecznego Olsztyna był efektem  jednej spójnej koncepcji realizowanej od 2. połowy XIV (po 1353) do pierwszej ćwierci XV w.

Założenie miasta oparte zostało na osi północ-południe, na której krańcach zrealizowano dwie dominujące w krajobrazie miasta bramy: Górną od północy  i Dolną od południa. Nie można wykluczyć, że murowane bramy powstały jako pierwsze elementy w planowanym systemie fortyfikacji, a dopiero później dobudowywano do nich obwód murów miejskich. Należy zatem przyjąć, że budowa Bramy Górnej rozpoczęta została po 1378 roku, kiedy to kapituła przyznała rozrastającemu się miastu dodatkową powierzchnię na północny- wschód od pierwotnych granic założenia. Obwarowania miejskie podobnie jak całe miasto wielokrotnie ulegały niszczeniu. W latach 1620 i 1657 spaliły się drewniane elementy konstrukcyjne murów obronnych oraz stropy i wiązania dachowe baszt. Prawdopodobnie po pożarze w XVII wieku szczyt Bramy Górnej przebudowano, zmieniając jego konstrukcję na szkieletową. Duże spustoszenie wywołała również wojna północna, podczas której Szwedzi w 1708 roku spalili miasto. Brama Górna również uległa zniszczeniu. Wkrótce jednak została naprawiona. Między rokiem 1770, a 1782 drewniany most funkcjonujący przed bramą został zastąpiony konstrukcją murowaną. W 1788 r. umieszczono w bramie magazyn wojskowy, który pełnił funkcję zbrojowni przeniesionego z Ostródy szwadronu dragonów. W 1858 roku budowla została zaadoptowana na więzienie. Do wschodniej elewacji Bramy dobudowano wówczas dodatkową część mieszczącą klatkę schodową. Budynkowi nadano styl neogotycki, nawiązując w ten sposób do kostiumu architektonicznego samej Bramy. W ten sam sposób przebudowano całą szczytową partię głównego budynku bramnego, która została wymurowana w cegle zgodnie z projektem ówczesnego prowincjonalnego konserwatora zabytków Fryderyka von Quasta. W 1898 roku więzienie zostało przeniesione, a obiekt przekazano w użytkowanie policji. W parterze części dobudowanej przekuto funkcjonującą do dziś arkadę przejścia na Stare Miasto.

W 1945 roku, w wyniku działań wojennych, zniszczeniu uległ dach budynku mieszczącego klatkę schodową i zawaliło się krzyżowe sklepienie przejazdu bramnego. Po drugiej wojnie światowej, w 1946 roku, na pierwszym piętrze i poddaszu budynku wprowadzono strop Kleina, a w 1948 roku przystąpiono do adaptacji Bramy Górnej na schronisko Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, W roku 1956 wnętrza Bramy zostały otynkowane. W latach 1963–-1964 wykonano remont budynku. Kolejne prace polegały na nadbudowaniu  o drugie piętro przylegającego do bramy budynku (1966-1967), a w 1968 roku wprowadzono stropy Kleina na kolejnych kondygnacjach. Na rok 1971 przypadł remont więźby dachowej; w latach 90. XX wieku prowadzono, bieżące remonty. W 2003 roku przeprowadzone zostały prace  konserwatorskie i restauratorskie. W blendzie od strony miasta umieszczono wizerunek Matki Boskiej Królowej Pokoju, podarowany przez Papieża Jana Pawła II podczas jego wizyty w mieście w 1991 roku. Zachowany do dziś budynek Górnej/Wysokiej Bramy stanowi najbardziej charakterystyczny element olsztyńskich fortyfikacji. Jest jednym z kluczowych przykładów architektury doby późnego gotyku w mieście.

Galeria zdjęć 1/
Olsztyn, Brama Górna, stan na czerwiec 2023 r.
Olsztyn, Brama Górna – z prawej strony zrekonstruowany fragment muru wysokiego, stan na 2024 r.
Olsztyn, Brama Górna – widok od północy, stan na 2024 r.
Olsztyn, Brama Górna – przelot bramny z broną, stan na 2024 r.
Olsztyn, Brama Górna – widok z przelotu bramnego na stare miasto, stan na 2024 r.
Olsztyn, Brama Górna – widok od strony starego miasta, stan na 2024 r.
Olsztyn, Brama Górna, stan na czerwiec 2023 r.
Zdjęcie ‎Wysoka Brama, Olsztyn, ‎lipiec 2024 r.
Zdjęcie ‎‎Wysoka Brama, Olsztyn, ‎lipiec 2024 r.
Zdjęcie ‎‎Wysoka Brama, Olsztyn, ‎lipiec 2024 r.

Opis obiektu

Wysoka Brama jest budowlą wzniesioną na rzucie czworoboku zbliżonego w planie do kwadratu. Bramę wymurowano w cegle na fundamencie kamiennym. Jest obiektem czterokondygnacyjnym, z dodatkową kondygnacją użytkową w partii szczytowej. Obiekt został przykryty dachem dwuspadowym z ceramicznym pokryciem. Ostrołukowy przejazd bramny był od zewnętrznej strony chroniony broną, której zachowana prowadnica sięga  do pełnej wysokości drugiej kondygnacji. Zarówno elewacja zewnętrzna – północna, jak również elewacje boczne, w partiach ponad koroną murów obronnych pierwotnie przylegających do budynku zostały rozczłonkowane blendami ostrołukowymi, lub zamkniętymi odcinkowo. Elewacja południowa – od strony starego miasta posiada dekorację w formie siatki rombów ułożonych z cegły zendrówki. Nad arkadą przejazdu bramnego, od strony miasta, znajduje się płycina, w której w okresie nowożytnym umieszczony został malowany wizerunek Matki Boskiej. Obecnie jest to współczesna mozaika z wizerunkiem Matki Boskiej Królowej Pokoju. Należy przypuszczać, że pierwotnie szczyty budowli były pięcioosiowe, schodkowe, wypełnione dwudzielnymi ostrołukowymi blendami. Zrealizowana w 1858 r. obecna, neogotycka forma szczytu jest wynikiem prac restauratorskich ówczesnego prowincjonalnego konserwatora zabytków Fryderyka  von Quasta. Zwarty pierwotnie budynek został w XIX wieku wtórnie rozbudowany o neostylową przybudówkę mieszczącą klatkę schodową i arkadę przejścia na Stare Miasto. Współcześnie, do elewacji zachodniej, wtórnie dobudowano fragment zrekonstruowanego muru wysokiego, w elewacji frontowej uczytelnione zostały strzępia nie zachowanej szyi bramnej. Przed bramą, od strony północnej, poniżej obecnego poziomu użytkowego, widoczne są, odkryte w 2012 roku relikty wieży – rondeli flankującej wjazd do miasta.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Obecnie w budynku mieści się hotel. Zarówno Przelot bramny, jak również arkada w przyziemiu przybudówki akcentują wejście na Stare Miasto.

Autor noty: Hanna Mackiewicz – NID OT Olsztyn, 14-06-2024 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkowników Radoslaw Bialk, Krzysztof Urbański.

Rodzaj: mur obronny

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_28_BL.37510, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_28_BL.30703

Licencja (opis)

Creative commons

Uznanie autorstwa

Użycie niekomercyjne

Bez utworów zależnych

Widzisz błędy lub nieprawidłowości? Zgłoś naruszenie zasad.

Zobacz dokumentację zabytku

3 dokumenty

Zobacz wszystkie (8)

Zobacz także w najbliższej okolicy

10 obiektów

10 Pokaż wszystkie