Obiekt stanowi przykład właściwej adaptacji dawnych zabudowań postindustrialnych do nowych, współczesnych funkcji.

Historia

Początki kopalni sięgają lat 50. XIX w. i wiążą się z nadaniem kopalni Ludwigsglueck pola górniczego będącego własnością m.in. Gustawa Ruffera i parafii w Biskupicach. W latach 1854-1857 większością kopalnianych udziałów dysponowała spółka Schlesische AG fuer Bergbauund Zinkhuettenbetrieb. Następnym właścicielem został berliński przemysłowiec Albert Borsig. Przemysłową eksploatację pokładów węglowych rozpoczęto w 1873 roku. Niestety już w 1899 r. kopalnię zniszczył pożar. Do odbudowy oraz rozbudowy według kompleksowego projektu przystąpiono w 1901 roku. Powstała wówczas nowa maszynownia szybu oraz stalowa wieża wyciągowa. Około 1910 r. w obrębie zakładu dobudowano budynki cechowni, szatni, łaźni i biur, a w latach 1912-1913 zbudowano rozdzielnię elektryczną, ślusarnię z kuźnią, ciesielnię, portiernię, markownię oraz hotel robotniczy. W wyniku prowadzonych inwestycji mała kopalnia, została przekształcona w duży, nowoczesny zakład. Fragment kompleksu pochodzący z lat 1910-1918 utworzył najbardziej charakterystyczną część zespołu kopalni Ludwik, utrwaloną dobrze w krajobrazie miasta. W 1920 r. kopalnia stała się własnością spółki Borsigwerke AG. Ostatecznie w 1950 r. została przejęta przez Skarb Państwa i połączona z kopalnią Concordia, a następnie z kopalnią Mikulczyce-Rokitnica. Od tego czasu występowała już pod nazwą Rokitnica. W latach 1987-1991, po zasypaniu głównych szybów, została wyłączona z eksploatacji. Zespół Ludwik KWK Pstrowski został przejęty przez PPHU DIMEX sp. z o.o. oraz Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.W 2008 r., kompleks budynków tzw. markowni, w skład którego wchodzą cechownia, łaźnia i biurowiec administracji górniczej, został wydzierżawiony Stowarzyszeniu Kopalnia Sztuki prowadzącemu w nich działalność kulturalną.

Opis

Zespół dawnej kopalni Ludwik położony jest w centralnej części Zabrza. Został zbudowany po wsch. stronie ul. Hagera, na pd. od linii kolejowej Bytom-Gliwice. Zespół zajmuje znaczną powierzchnię terenu i składa się m.in.: z obiektów administracji i zaplecza socjalnego - biura; budynków szatni i łaźni; cechowni oraz części produkcyjnej i pomocniczej - maszynowni szybu Konrad i hali warsztatowej z kuźnią.

Architektura całego zespołu jest znacząco ujednolicona i zachowana w stylu historyzującym. Układ przestrzenny przemyślany, z charakterystyczną zabudową skupioną w uporządkowanych strefach kopalni. Ceglane elewacje poszczególnych budynków opracowano w prostych regularnych podziałach, akcentowanych lizenami wyznaczającymi pasy prostokątnych otworów okiennych z wielodzielną stolarką. W połączeniu z dachami o złożonej geometrii, krytymi czerwoną dachówką, całość oddaje świetność budownictwa przedwojennego na Śląsku. Harmonię osiągnięto przez wprowadzenie linii falistych okapów i urozmaicenie połaci lukarnami. Dwu i trzykondygnacyjne bryły budynków są niesymetryczne, z ryzalitami oraz licznymi przedsionkami i łącznikami, co potęguje wrażenie spiętrzenia i zagęszczenia. Zastosowane rozwiązania konstrukcyjne, takie jak stalowe szkielety z wypełnieniem ceglanym czy też wysunięte kondygnacje podtrzymywane ozdobnymi wspornikami, są typowe dla architektury epoki przemysłowej. Stylistykę podkreślają zamknięcia gzymsami częstokroć na kroksztynach, oraz dekoracje we wnękach i na lizenach wykonane białą i zieloną cegłą glazurowaną.

Dostęp do zabytku ograniczony. Zabudowania kopalni są częściowo udostępnione jako obiekty kulturalne i rekreacyjne.

oprac. Aleksandra Bednarska, 24-11-2015 r.