kościół parafialny pw. św. Józefa - Zabytek.pl
Adres
Zabrze, Franklina Roosevelta 102
Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Zabrze, gm. Zabrze
Historia
Kościół pw. św. Józefa wybudowano po erygowaniu nowej parafii, powstałej z wydzielenia z zabrzańskiej par. św. Andrzeja wskutek wzrostu liczby wiernych i utworzenia w południowej części miasta nowej dzielnicy Gagfa, przeznaczonej dla ludności napływającej po plebiscycie z polskiej części Górnego Śląska. Kościół wzniesiony został w latach 1930-1931 według projektu Dominikusa Boehma, jednego z najważniejszych niemieckich twórców nowoczesnej architektury kościelnej.
Opis
Kościół znajduje się w południowo-zachodniej części obecnego śródmieścia Zabrza, na terenie historycznego osiedla Gagfa z okresu dwudziestolecia międzywojennego, w ciągu zabudowy południowej strony ulicy Roosevelta, zwrócony frontem do ulicy Damrota. Wzniesiony został z cegły o różnym stopniu wypalenia, ułożonej w wątku wendyjskim. Rzut składa się z wydłużonego prostokąta przechodzącego od południa w półkolistą partię prezbiterium. Zwarta bryła kościoła złożona jest z korpusu nawowo-prezbiterialnego krytego płaskim dachem, poprzedzonego prostokątnym dziedzińcem-atrium od północy oraz przylegającą od wschodu czworoboczną wieżą. Elewacje kościoła otrzymały formę masywnych, opływowych, ceglanych płaszczyzn pozbawionych artykulacji i czytelnego wyodrębnienia na partię prezbiterium i nawy. Elewacja prezbiterium złożona jest z pojedynczej obłej ściany, urozmaiconej w strefie przyziemia rzędem arkad okiennych. Monotonne płaszczyzny obu elewacji bocznych podzielono za pomocą rzędów rytmicznie rozlokowanych otworów okiennych w formie oculusów od wschodu oraz wydłużonych, zamkniętych półkoliście okien od zachodu Elewacja frontowa w partii przyziemia posiada szeroką, przeszkloną ścianę, nad którą znajduje się duża rozeta. Fasada oraz przestrzeń atrium przesłonięta jest od strony ulicy ażurową ścianą urozmaiconą arkadami rytmicznie rozmieszczonymi w czterech rzędach. Elewacje masywnej wschodniej wieży rozczłonkowano dwoma rzędami niewielkich, arkadowych otworów w strefie zwieńczenia. Podział wnętrza wyznaczają głęboko wysunięte, rytmicznie rozmieszczone ściany szkarpowe tworzące rząd kaplic w partii nawowej oraz trójkondygnacyjne, arkadowe obejście wyniesionego ponad poziom nawy prezbiterium, pod którą umieszczono kryptę. Wnętrze kościoła przykryte jest stropem z dekoracją kasetonową i akcentem w formie glorii z Okiem Opatrzności ponad ołtarzem. Zachowały się wszystkie spośród zrealizowanych według projektu D. Boehma witraży okiennych przedstawiających tematykę siedmiu sakramentów, w tym Eucharystia (zachodni), Św. Rodzina (wschodnie okno prezbiterium) oraz rozeta (północny).
Zabytek jest dostępny dla zwiedzających.
Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 14.10.2014 r.
Bibliografia
- Chojecka E., Kościół św. Józefa w Zabrzu Dominikusa Böhma na tle krajobrazu artystycznego Górnego Śląska, Katowice 1999.
- Chojecka E., Gorzelik J., Kozina I., Szczypka-Gwiazda B., Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, Katowice 2009, s. 407-410.
- Historia kościoła i parafii św. Józefa w Zabrzu, P. Purchała (red.), Katowice 2007.
- Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Warszawa 2006.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: inna
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.98650, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.305670