Wewnątrz bogate, niemal kompletnie zachowane wyposażenie i wystrój, m.in. gotycko-renesansowy ołtarz oraz późnorenesansowe elementy jak ambona i empory boczne.

Historia

Wysiedle jest starym średniowiecznym lennem rodu Borcków. Joachim von Borcke z Węgorzyna (1527-1580) osiedlił się tu w 1. poł. XVI w., aby założyć zamek będący siedzibą nowej gałęzi rodu. On też, lub jego syn Henning (1563-1609) był fundatorem kościoła. Nieco później, bo najwcześniej w 2. poł. XVII w. zbudowano drewnianą dzwonnicę. W latach 1606-1609 Henning von Borcke ufundował dla kościoła w Wysiedlu ołtarz, który powstał w wyniku przekształcenia późnogotyckiego tryptyku. Wdowa po Henningu, Katarzyna z d. von Winterfeld była fundatorką następnych elementów bogatego wyposażenia, takich jak ambona (1624 r.), chrzcielnica (1623 r.), empory kolatorskie. W 1689 r. zubożali Borckowie sprzedali Wysiedle rodzinie von Podewils. Około połowy XVIII w. do południowej ściany kościoła dostawiono przybudówkę mieszczącą w przyziemiu kryptę grzebalną, a na piętrze - lożę kolatorską, połączoną z jedną z empor bocznych. Prawo patronatu do świątyni należało do właścicieli majątku. Już pierwsi Borckowie ustanowili legat na utrzymanie kościoła. Jednak pod koniec XVIII w. jego stan budził poważne obawy. Wizytacja z 1789 r. wykazała zniszczenia stropu, dachu i wieży. Niezbędny remont przeprowadzono w 1804 r. Kolejną, gruntowną restaurację kościoła, obejmującą również konserwację jego wyposażenia, wykonano w latach 1911-1912 dzięki wsparciu ówczesnego patrona O. Borcke-Grabow. Do lat powojennych kościół przetrwał w dobrym stanie. W 1947 r. został przejęty przez katolików i poświęcony pod obecnym wezwaniem. Początkowo był kościołem filialnym parafii w Łobzie, obecnie należy do parafii w Zajezierzu.

W okresie powojennym kościół został gruntownie odnowiony. W 1976 poddano konserwacji ambonę, w latach 1977-1979 - ołtarz. Prace te prowadziła Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki PP PKZ O/Gdańsk. W tym samym czasie zakonserwowano chrzcielnicę. W 1980 r. wyremontowano tynki ścian. Po 1996 r. wyremontowano więźbę dachową. W latach 1998-2000 odnowiono wieżę i przeprowadzono konserwację empor wraz z ich wystrojem rzeźbiarskim i malarskim. W 2002 r. późnogotyckie partie ołtarza padły łupem złodziei - skradziono rzeźby Matki Boskiej i św. Jana z grupy Ukrzyżowania oraz trzy płaskorzeźby z awersów skrzydeł bocznych. W 2013 r. zaginione fragmenty zostały zrekonstruowane.

Opis

Kościół położony w centrum wsi, na wrzecionowatym nawsiu, wyniesionym w stosunku do obiegających go dróg, w obrębie dawnego cmentarza, otoczonego kamiennym murem z bramkami od strony północnej i południowej. Teren wokół kościoła porośnięty rzadkim starodrzewem. Od strony południowej wzdłuż nawsia do bramki cmentarnej prowadzi aleja starych kasztanowców. Kościół późnorenesansowy. Usytuowany poprzecznie do nawsia, orientowany, salowy, na rzucie krótkiego prostokąta, z trójbocznym zamknięciem od wschodu, węższą od korpusu wieżą od zachodu i przybudówką od południa, przylegającą do zachodniego narożnika korpusu. Trzon wieży w dolnej części, sięgającej gzymsu elewacji zachodniej, zwężający się ku górze, w górnej partii prosty, zwieńczony ośmiobocznym spiczastym hełmem. Korpus nawowy nakryty dwuspadowym dachem z trzema połaciami od wschodu, dwukondygnacyjna przybudówka - niezbyt wysokim dachem trójspadowym o kalenicy prostopadłej do głównego dachu. Kościół murowany z cegły, prawdopodobnie z dodatkiem kamienia polnego, otynkowany. Szczyt przybudówki ryglowy. Wieża drewniana o konstrukcji szkieletowej, odeskowana. Dachy korpusu nawowego i przybudówki pokryte dachówką karpiówką, hełm wieży - blachą naśladującą łupek.

Elewacje korpusu nawowego gładkie, w górnej części przeprute prostokątnymi, dwudzielnymi, czterokwaterowymi oknami. Elewacje zachodnia i wschodnia zwieńczone profilowanymi gzymsami. W elewacji południowej boczne wejście do kościoła, zamknięte łukiem odcinkowym. Szczyt elewacji wschodniej podzielony dwiema kondygnacjami ślepych arkad o obniżonych łukach. Elewacja przybudówki z niskim, ale wydatnym cokołem, podzielone wydatnymi lizenami. Utworzone w ten sposób nisze okienne zamknięte profilowanymi gzymsami, całość zwieńczona drewnianym, wydatnym profilowanym gzymsem. W ogzymsowanym szczycie widoczna konstrukcja ryglowa. W dolnej partii południowej elewacji przybudówki owalne zakratowane okienko dawnego mauzoleum.

Wnętrze kościoła jednoprzestrzenne, nakryte belkowym stropem. Ściany boczne podzielone półkoliście zamkniętymi wnękami, mieszczącymi okna. Od strony południowej widoczny szeroki zamurowany otwór loży patronackiej. Wzdłuż ścian rozmieszczone empory. Przedpiersie empory zachodniej zdobione malowidłami figuralnymi o tematyce pasyjnej. W ozdobnych przedpiersiach empor bocznych, przy ścianie południowej, częściowo północnej oraz przy północno- i południowo-wschodniej ścianie części ołtarzowej rozmieszczone malowane herby rodów pomorskich - Borków i Winterfeldów. Zachowane bogate wyposażenie wnętrza: ołtarz - tryptyk późnogotycki, przekształcony w latach 1606-1609 z fundacji Henninga von Borcke, chrzcielnica z 1623 r. ambona z 1624 r., wspomniany wyżej wystrój snycerski i malarski empor, a także neobarokowy świecznik korpusowy z 1912 r. Na uwagę zasługuje też stolarka drzwi w południowej ścianie nawy z oryginalnym kowalskim zamkiem i okuciami. W krypcie trumny ze szczątkami patronów kościoła.

Obiekt dostępny po uprzednim zgłoszeniu do ks. proboszcza parafii Zajezierze.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 27-03-2017 r.