M. in. jej projekt, wykonany przez Wasyla Nahirnego stał się projektem archetypicznym dla kolejnych, kilkuset cerkwi.

Historia

Wieś lokowano w 1425 r. Pierwsza wzmianka o cerkwi prawosławnej pochodzi z 1518 r., jednak można przypuszczać, iż cerkiew istniała niemal od samego początku istnienia wsi, gdyż już w 1430 r. wymieniany jest tu syn popa z Wróblika Królewskiego. Kolejną cerkiew wzniesiono w 1764 r. jednak już w drugiej poł. XIX w. była za mała dla bardzo liczebnej, jak na lokalne standardy, parafii greckokatolickiej. W 1883 r. miejscowy proboszcz ks. Wiktor Salamon zwrócił się do lwowskiego architekta Wasyla Nahirnego z prośbą o zaprojektowanie nowej cerkwi. Budowę świątyni ukończono w 1888 r. W 1924 r. polichromie wykonali Feliks i Paweł Bogdańscy z Jaślisk. Przed I wojną światową przy cerkwi zorganizowano szkołę dla diaków cerkiewnych, którą reaktywowano w 1935 r. jako główną szkołę dla diaków na obszarze Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny. W l. 1939-1946 działał tu klasztor bazyliański, a cerkiew pełniła również funkcję cerkwi monasterskiej. Po wysiedleniu ludności łemkowskiej do USRR w 1946 r. cerkiew przejęta została Kościół rzym.-kat. Obiekt remontowany był w l. 1970-1973, 1988-1992 oraz w 2007 r. - wymieniono poszycia z blachy cynkowanej na blachę miedzianą a także poddano renowacji wszystkie elewacje.

Opis

Cerkiew położona jest w centrum wsi, po wschodniej stronie drogi gminnej Targowiska - Rymanów. Owalny cmentarz cerkiewny ogrodzony jest nowym, betonowym, modułowym ogrodzeniem i obsadzony ozdobnymi krzewami. Po zachodniej stronie, na osi orientowanej świątyni znajduje się dawna, wolnostojąca dzwonnica, dziś pełniąca funkcję bramy. Obok niej ustawiono współczesną, metalową dzwonnicę konstrukcji szkieletowej.

Cerkiew jest murowana, wzniesiona z cegły, tynkowana. Dachy i kopuły pokryte są blachą miedzianą. Świątynia jest wzniesiona na planie krzyża greckiego, z centralną kopułą z wewnętrznie, osiowo zaakcentowaną trójdzielnością. Od strony wschodniej prezbiterium zamyka absyda, do której od północy przylega analogicznie zamknięta zakrystia dobudowana prawdopodobnie na pocz. XX w. Od zachodu, na osi budynku znajduje się obszerna kruchta na planie prostokąta. Układ wszystkich pomieszczeń ma charakter amfiladowy. Pilastrami podkreślono, otwarte do centralnej nawy przęsła boczne. Wejście do budynku prowadzi przez kamienny portal główny usytuowany na osi ściany zachodniej kruchty. Zakrystia dostępna jest przez portal od strony wsch. i niewielką sień utworzoną pomiędzy ścianą absydy prezbiterium a ścianą zakrystii.

Dominantę w bryle cerkwi stanowi centralna część świątyni zwieńczona kopułą osadzoną na wysokim tamburze. W ściany tamburu wkomponowano 8 wysmukłych, wąskich okien. Przęsło babińca poprzedzone jest niższą kruchtą, która nakryta jest dachem walcowatym. Prezbiterium przykrywa dach półstożkowy a boczne przęsła, stanowiące ramiona krzyża - dachy dwuspadowe. Na kalenicach znajdują się cztery jednakowe, ośmiopołaciowe hełmy na ośmiobocznych tamburach. Szczyty zwieńczone są kamiennymi postumentami z osadzanymi na nich współczesnymi rzeźbami (wcześniej znajdowały się tu żelazne krzyże). Wszystkie ściany ozdobione są arkadowymi płycinami. Wieńczy je profilowany gzyms z ząbkowaniem, poprzedzony fryzem arkadkowym. Narożniki ściany zach. kruchty dekorowane są przyporami ukształtowanymi w formie filarów zwieńczonymi współczesnymi rzeźbami (wcześniej kamiennymi wazonami). Pierwotna posadzkę z glazurowanych, betonowych płytek w ostatnich latach wymieniona została na posadzkę marmurową. Ściany wewnętrzne w odciętych gzymsem górnych partiach, pokryte są pierwotną polichromią figuralno-ornamentalną, natomiast połacie poniżej gzymsów, podczas remontu cerkwi pobielono, umieszczając na nich figuralne malowidła ścienne utrzymane w konwencji i programie sakralnego malarstwa zachodniego (np. św. Florian). Pierwotne wyposażenie, za wyjątkiem ołtarzy bocznych umieszczonych w niszach we wsch. ścianach aneksów nawy, nie zachowało się.

Wolnostojąca dzwonnica bramna utrzymana jest w stylistycznej analogii z cerkwią. Wzniesiona z cegły na planie ośmioboku jest budowlą dwukondygnacyjną, gdzie kondygnacje wyodrębniono wydatnym gzymsem ząbkowym, nakrytym blaszanym daszkiem W ścianach drugiej kondygnacji umieszczono 4 łukowo zamknięte okna na przemian z analogicznymi w formie czterema blendami. Zwieńczona jest kopułą, którą nakrywa, ośmiopołaciowy dach kryty blachą miedzianą. Wnętrze pokryte jest współczesnym malowidłem figuralnym.

Obiekt dostępny dla zwiedzających, możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Damian Nowak, OT NID w Rzeszowie, 01-06-2015r.