Historia

Zespół kościoła parafialnego związany jest z programem miasta lokacyjnego (ok. 1327 r.), aczkolwiek parafię utworzono dopiero ok. 1346 r. Oprócz kościoła obejmuje budynek plebanii - dawnego klasztoru kanoników laterańskich, sprowadzonych tu w 1633 r. (kasata zakonu nastąpiła po powstaniu styczniowym w 1864 r.). Kościół parafialny pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej powstał w latach 1638-1664, może z adaptacją starszego. Według ks. Wiśniewskiego, „dawny kościół stał w środku dzisiejszej świątyni, był zbudowany z kamienia na mocne wapno. Był węższy i niższy od dzisiejszego. Fundamenty z dawnej świątyni mieszczą się w środku dzisiejszego, zrównane z ziemią. Gdy stawiano nowy kościół przed najściem Szwedów, zburzono dawnego kościoła część południową za proboszcza Jerzego Giedzińskiego[…] Zaś północna część dawnego kościoła została zbudowana w 1633 r. W tym też i w 1664 r. postawiono nową część kościoła z kaplicami już kosztem zakonu”. Świątynia jest murowana, orientowana, z prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą, była pierwotnie barokową, jednonawową budowlą. W wyniku dobudowania naw bocznych (zapewne w końcu XVII w. północnej, po r.1918 południowej) stał się trójnawową bazyliką. Dawny budynek klasztorny (od 1864 r. plebania) zbudowany został w połowie XVII w i zgodnie z tradycją kanoników regularnych pierwotnie powiązany był z kościołem arkadowym przejściem. Przebudowa z XIX w. zatarła jego manierystyczny, rezydencjonalny charakter.

Opis

Zespół kościoła parafialnego przylega do północno-wschodniego narożnika rynku wolbromskiego. Teren założenia ma kształt zbliżony do prostokąta, jego 2 boki wyznaczają ulice wylotowe z rynku, Krzywa od zachodu i Kościelna od południa, Mariacka od wschodu. Kościół jest orientowaną trójnawową bazyliką murowaną z kamienia i cegły, z prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą, z zachowanymi w prezbiterium fragmentami wątków gotyckich i kamiennymi detalami architektonicznymi, barokowym korpusem. Korpus nakryty jest dachem drewnianym krytym miedzianą blachą z wieżyczką na sygnaturkę. Długość nawy głównej wraz z prezbiterium wynosi 30 metrów. Nawa główna jest sklepiona, zaś w prezbiterium pierwotne sklepienie usunięto i zastąpiono drewnianym sufitem naśladującym barokowe sklepienie. Całe założenie jest zdominowane przez cechy stylu barokowego. Wyposażenie świątyni pochodzi z końca XVII i z końca XIX w.; zapewne z kościoła Bożego Ciała na krakowskim Kazimierzu pozyskano elementy gotyckie: intarsjowane zaplecki późnogotyckich stalli z 1 połowy XVI w., wtórnie wykorzystane w XIX w., i rzeźbę Chrystusa typu „Vir Dolorum” z przełomu XV i XVI w. Budynek dawnego klasztoru kanoników laterańskich spełniający od 1864 r. funkcję plebanii znajduje się po północnej stronie kościoła. Jest to budowla murowana, piętrowa ze sklepionym parterem. Naprzeciw głównych drzwi kościelnych od zachodu stoi murowana dzwonnica z wieżyczką na szczycie.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie, 09.08.2014 r.