Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac - Zabytek.pl

Adres
Wolbórz, Modrzewskiego 107

Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. piotrkowski, gm. Wolbórz - miasto

Zespół pałacowy stanowi przykład późnobarokowej rezydencji magnackiej, zachowany bez znaczących przekształceń, z okazałym parkiem, jednym z najcenniejszych barokowych ogrodów w Polsce.

Historia

Od 1125 r. Wolbórz był własnością biskupów kujawskich. Pierwszą siedzibą stał się zamek powstały na miejscu wczesnośredniowiecznego grodu. W zamku gościły wybitne osobistości- zatrzymywali się tu mi. W. Jagiełło i Zygmunt Stary. W skutek pożarów oraz wojen, w których ucierpiało całe miasto, zamek był wielokrotnie przebudowywany. W 1776 r. po kolejnym pożarze został rozebrany. Nieco wcześniej, bo w 1768 biskup Antoni Ostrowski zarządził budowę nowej, bardziej reprezentacyjnej i nowoczesnej siedziby. Zdecydował, że umiejscowiona zostanie w oddaleniu od centrum Wolborza, w południowo- wschodniej części osady, na tzw. Biskupiej Górce. Autorem projektu był architekt królewski, F. Placidi. Budowa zakończyła się w 1773 r. W skład zespołu wchodziła rezydencja główna, budynki gospodarcze i mieszkalne, zwierzyniec oraz park. Prowadziła do niego okazała lipowa aleja. Pierwotnie pałac z oficynami łączyły ćwierćkoliste kolumnady( wpływ architektury palladiańskiej). Pałac pełnił funkcję siedziby biskupów do 1818 r., kiedy został przejęty przez Komisję Rządową Wojska Polskiego Królestwa Polskiego i przeznaczony na koszary oraz dom dla inwalidów wojennych. Następnie stał się koszarami dla rosyjskiego pułku piechoty- rolę tą spełniał do 1910 r. W okresie tym bardzo ucierpiały wnętrza rezydencji. W czasie I wojny światowej budynek główny został spalony, odbudowano go w 1937 r. według planu R. Świerczyńskiego. W 1939 r. spaleniu uległa południowo-wschodnia oficyna.

W l. 1950-61 zespół podlegał kapitalnym remontowi i stanowił siedzibę różnych placówek pedagogicznych. Obecnie mieści się w nim Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. A. F. Modrzewskiego. W szkole znajdują się 3 salki Izby Muzealnej zawierające ekspozycje dotyczące dziejów Wolborza.

Opis

Zespół pałacowy znajduje się w południowo-wschodniej części miejscowości. Założenie zrealizowano na planie wydłużonego prostokąta. W centrum usytuowany jest pałac, przed nim w od zachodu znajduje się paradny dziedziniec z dojazdem od bramy. Flankują go dwie oficyny, oraz położone bliżej wjazdu zabudowania gospodarcze, rozmieszczone symetrycznie. Za pałacem założono na skarpie w formie tarasów jednoosiowy ogród.

Pałac usytuowany jest na rzucie wydłużonego prostokąta. Ma wysokość dwóch kondygnacji oraz wysokie użytkowe poddasze z mansardami. W elewacji frontowej znajdują się trzy ryzality, w elewacji ogrodowej jeden ryzalit. Bryłę główną pierwotnie łączyły z oficynami ćwierćkoliste kolumnady, pełniące funkcję komunikacyjną, reprezentacyjną, pełniły też rolę tarasów.

Oficyny usytuowano na planie prostokąta, są dwukondygnacyjne, częściowo podpiwniczone, przekrywają je czterospadowe dachy.

Do oficyn przylegają bramy łączące je z budynkami gospodarczymi. Pawilony gospodarcze zbudowano na planie trzech połączonych czworokątów. Dwa skrajne sześcienne jednopiętrowe człony łączy parterowy prostopadłościenny łącznik- pierwotnie były o kondygnację wyższe.

Park pałacowy, umiejscowiony na planie wydłużonego prostokąta składał się z trzech partii. Najbliższa pałacowi ma najbardziej uporządkowany charakter i składa się z czterech opadających tarasów. Drugą stanowi zbiornik wodny w postaci kanału, otoczony zielenią swobodną. Obie te części podlegają ściśle osiowej kompozycji, w przeciwieństwie do trzeciej, którą stanowi dawny zwierzyniec.

Wszystkie obiekty wzniesiono z cegły ceramicznej pełnej oraz kamienia polnego w partii fundamentów. Dachy kryje dachówka. Mury pierwotnie pokryte były tynkami w dwóch kolorach, obecnie jest to tynk jednobarwny. Na skutek przekształceń stropy pałacu są współczesne, w większości żelbetowe. Oficyny posiadają stropy Akermana.

Elewacje pałacu zdobią pilastry o jońskich głowicach, podkreślające podziały pionowe. Podziały horyzontalne wyznacza cokół i gzymsy: kordonowy i koronujący. Elewacja frontowa składa się z trzynastu osi. W części środkowej znajduje się trójosiowy ryzalit, zaś dwa ryzality skrajne mają po jednej osi. Ryzalit główny zwieńczony jest trójkątnym frontonem, na którym umieszczony jest roślinny dekor w stylu rokokowym otaczający datę zakończenia budowy- 1773 r. Ryzality mają zaokrąglone narożniki. W połaci dachowej znajduje się osiem facjatek, rozmieszczonych symetrycznie po bokach głównego ryzalitu. Elewacja ogrodowa (północno-wschodnia) posiada w centralnej partii wydatny pięcioosiowy ryzalit, nad którym znajduje się mezzanino. W dłuższych elewacjach oficyn podkreślono podziały wertykalne (pozwalające optycznie wysmuklić dość masywne bryły) poprzez zastosowanie szerokich lizen oraz w części centralnej zdwojonych pilastrów. Elewacje boczne ( wschodnia i zachodnia) pozbawione są dekoracji w oficynie południowej, zaś w północnej elewacja południowa posiada dwie blendy. Elewacje pawilonów gospodarczych zakomponowane zostały analogicznie jak oficyn.

Obecny układ wnętrz pałacu pochodzi z czasów międzywojennego remontu generalnego. Obecnie widoczny jest symetryczny podział wnętrz, ich podziały różnią się od pierwotnych. Pierwotnie na parterze znajdowało się osiemnaście pomieszczeń, na piętrze siedemnaście, dziś jest ich mniej, a korytarz biegnie przez całą dłuższą oś budynku.

Oficyna północno-wschodnia pełniła rolę mieszkalną i gościnną, dlatego też wzdłuż dłużej osi wnętrza mieścił się duży korytarz prowadzący do poszczególnych pokoi. Na parterze oficyny przeciwległej znajdowała się kuchnia z zapleczem (magazynek, spiżarnie itp.) a na piętrze również pomieszczenia mieszkalne oraz wielka sala jadalna. Z zachowanych przekazów archiwalnych wiadomo, iż wystrój wnętrz pałacowych był niezwykle bogaty, począwszy od kolorystyki i dekoracji ścian, skończywszy na kamieniarce kominków. Żadne z tych elementów nie zachowały się do dziś.

Zespół dostępny jest przez cały rok.

Oprac. Anna Michalska, NID OT w Łodzi, 10-2-2016 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.130725, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_BK.186174