Historia

Budynek wzniesiony wraz oficyną i ogrodzeniem w latach 1882 -1883 dla dr. Józefa Talko (cenionego okulisty). W 1905 r. przebywała tu wychowanica dr. Fortunata Nowickiego - Faustyna Morzycka (pseudonim Szczęsna) pisarka, nauczycielka, społeczniczka, sportretowana w opowiadaniu „Siłaczka” Stefana Żeromskiego. Prowadziła dwuklasową szkołę dla dzieci z nizin społecznych oraz wraz z Walentyną Nagórską teatrzyk amatorski. Od 1920 roku właścicielem jest Józef Konieczny. Od 1924 na potrzeby duchowieństwa posiadłość nabył ówczesny biskup lubelski Leon Fulman. Zaraz po II wojnie światowej will została zajęta na potrzeby domu Pomocy Społecznej dla Dorosłych a od 1950 r. Państwowy Dom Rencistów. W latach 70. XX w. przeprowadzono generalny remont budynku oraz rozbudowano od strony północnej. Następnie prace remontowe kontynuowano w końcu lat 80. oraz 90. XX w. Aktualnie mieści Zakład Opiekuńczo-Leczniczy dla Psychicznie i Nerwowo Chorych, filię Samodzielnego Publicznego Psychiatrycznego Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Celejowie.

Opis

Willa zajmuje wnętrze obszernej, otoczonej ogrodzeniem działki z dużym ogrodem, zlokalizowanej po północnej stronie głównej osi komunikacyjnej Nałęczowa - alei Lipowej. Zwrócona fasadą do ulicy. Obok od wschodu parterowa oficyna. Obiekt w stylu eklektycznym. Budynek o planie opartym zasadniczo na układzie trójdzielnym trzytraktowym z hallem i klatką schodową na osi, wtórnie poszerzonym w kierunku północnym przybudówką. Bryła symetryczna, rozczłonkowana ryzalitami (płytkimi od frontu i od tyłu na osi środkowej oraz bocznymi), ze współczesną dobudówką od północy, dwukondygnacyjna, nakryta dachem czterospadowym oraz trójpołaciowymi nad ryzalitami bocznymi, podpiwniczona. Elewacje na cokole, dwukondygnacjowe, artykułowane poziomo gzymsem kordonowym oraz belkowaniem i profilowanym gzymsem wieńczącym, naroża ujęte boniowanymi lizenami. Elewacja frontowa (południowa) 7-osiowa, symetryczna z płytkim ryzalitem na osi środkowej, w którym otwór drzwiowy w obszernej wnęce, ujęty po bokach kolumnami doryckimi o kanelowanych trzonach. Piętro ryzalitu boniowane. Otwory w profilowanych opaska (w parterze prostokątne okna, na piętrze okno i dwoje drzwi balkonowych zamkniętych odcinkowo poprzedzonych balkonami z metalowymi balustradami) flankowane blendami zamkniętymi półkoliście (w których niegdyś alegoryczne figury przedstawiające Połów, Żniwo, Zgodę, Jedność). W zwieńczeniu ryzalitu fryz z napisem „WILLA TOLIN”, powyżej data „1882” oraz attyka zwieńczona uproszczonym szczycikiem z motywem krenelaża na środku. Budynek murowany z cegły i kamienia wapiennego, otynkowany, kryty blachą. We wnętrzu zachowane rzeźby zdobiące pierwotnie fasadę. Do zespołu należy: murowana parterowa oficyna założona na planie wydłużonego prostokąta (z dobudówką od północy), kryta dachem czterospadowym, po bokach przesłoniętym pasami attyki, ogrodzenie z bramą oraz zadrzewiony ogród.

Zabytek dostępny z zewnątrz przez cały rok.

Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 02.12.2014 r.