Jest pierwszym na tym obszarze przykładem zastosowania rozwiązań z zakresu włoskiej, manierystyczno-wczesnobarokowej architektury rezydencjonalnej. Pałac pozostaje też jednym z najwcześniejszych obiektów na Ziemi Kłodzkiej, nad którymi zbudowano dach mansardowy. Wystrój elewacji ma wartości artystyczne.

Historia

Dwór w Wilkanowie wzniesiony ok. poł. XVI w. i rozbudowany w latach około 1590–1620. Jego elewacje ze sgraffitem. Okna w fascjowych obramieniach, portal w stylu renesansu niderlandzkiego. Dwór otoczony fosą. Przebudowywany w stylu wczesnego baroku w latach 1679–1686 i 1700–1708 zapewne przez Jacopo Carove, północnowłoskiego architekta, zatrudnionego przez Althannów, wywodzącego się z przedsiębiorstwa budowlanego Carla Luragi z Kłodzka. Układ wnętrz rozwiązany jako czterodzielny, trzytraktowy, z centralnie usytuowanym, dwunawowym westybulem i z tunelową, paradną klatką schodową. Takie rozwiązanie zbliżone do rozwiązania układu komunikacyjnego pałacu miejskiego w Międzylesiu. Pałac w Wilkanowie podwyższony o półpiętro dla powiększenia sali reprezentacyjnej na II piętrze. Tu też inne wnętrza reprezentacyjne ze sklepieniami zwierciadlanymi. Budynek nakryty dachem mansardowym. Architektura pałacu w dużym stopniu inspirowana architekturą włoską (ciąg reprezentacyjny, sala reprezentacyjna i schody i ich sztukateryjne wystroje, detal architektoniczny w stylu wczesnego baroku z wpływami lombardzkiego manieryzmu). Zauważalna atektoniczność podziałów architektonicznych typowa dla twórczości północnowłoskich budowniczych czynnych na Ziemi Kłodzkiej. Ale też zastosowane zdwojone okna o renesansowej genezie dające dobre doświetlenie wnętrz przedniego traktu i sali reprezentacyjnej. Miejscami widoczne nieregularności układu osi okiennych i podziałów elewacji świadczące o zachowaniu rdzenia renesansowego dworu. Wystrój wnętrz I i II piętra pałacu tworzony w XVIII w., w stylu baroku i baroku z elementami rokoka. Złożony z: malowanych tapet, polichromii i sztukaterii na ścianach i sklepieniach. Iluzjonistyczne freski i tapety z przedstawieniami zwierząt, lasów, kwiatów i skał wykonane ok. poł. XVIII w. przez Franza Bartscha. Niektóre wnętrza ozdobione malowanymi rokokowymi tapetami z motywami chińskimi. Wraz z pałacem w Wilkanowie ukształtowane także jego najbliższe otoczenie. Przed fasadą i tylną elewacją pałacu założone dwa prostokątne dziedzińce wydzielone zwartą zabudową gospodarczą z czterema pawilonami w narożach. Rozwiązanie to inspirowane francuską architekturą barokową 2 poł. XVII w. Dwa podobne na Ziemi Kłodzkiej założenia pałacowe z pawilonami w: Wolanach (1735) i w Pławnicy (1735–1737). Zespół pałacowy w Wilkanowie częściowo zniszczony przez pożar w 1787 r. Nie użytkowany po przeniesieniu się właścicieli dóbr, hrabiów von Althann do Czech. Do 1825 r. częściowo rozebrany. Pałac w Wilkanowie oddany w dzierżawę, z obowiązkiem przeprowadzania napraw. Po 1945 w zarządzie PGR, dewastowany, w 1997, w czasie powodzi zawalone wnętrze.

Opis

Pałac w Wilkanowie murowany z kamienia i cegły, tynkowany, obecnie z zawalonym wnętrzem. Wzniesiony na planie prostokąta, trzytraktowy, czterodzielny, z dwunawowym westybulem w centrum przyziemia, połączonym z przechodem i skomunikowanym z główną, paradną klatką schodową. Pałac trzykondygnacjowy z półpiętrem, obecnie bez dachu. Zachowane mury obwodowe z reliktami wystroju elewacji. Fasada z regularnie rozłożonymi osiami z oknami zdwojonymi. Dzielona wiązkami jońskich pilastrów wielkiego porządku, nad którymi odcinki belkowania. Powyżej półpiętro wydzielone gzymsami i rozczłonkowane podziałem ramowym. Piony osi okiennych podkreślone dodatkowo tablaturą. W osi elewacji kamienny portal. Złożony z profilowanego obramienia z kluczem ozdobionym motywem maszkarona i wolutą oraz z wiązek pilastrów wspierających przerwany naczółek segmentowy. Przyłucza portalu ozdobione wicią akantu. Pozostałe elewacje z podobną artykulacją jak fasada i z pojedynczymi oknami w osiach. Widoczne fragmenty renesansowego sgraffita oraz kamiennych, masywnych wałków znajdujących się dawniej nad lustrem wody w fosie. W wsch., tylnej elewacji umieszczony forteczny portal prowadzący do przechodu. Bardzo zbliżony do portalu pałacu w Międzylesiu. Zbudowany z kamiennych ciosów i z klińców, z maszkaronem w kluczu archiwolty, zwieńczony odcinkiem profilowanego gzymsu. Zachowana częściowo zabudowa zach. dziedzińca pałacowego., w tym budynek bramny złożony z jednokondygnacjowej części ze sklepionym przejazdem bramnym i z flankujących ją dwóch, dwukondygnacjowych pawilonów z dachami mansardowymi.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 7-01-2016 r.