Obiekt jest jednym z ostatnich zachowanych budynków związanych z miejscowym przemysłem młynarskim. Jako cenny zabytek techniki wyróżnia się pod względem zachowanych oryginalnych elementów wyposażenia, tworzących kompletny ciąg technologiczny.

Historia obiektu

Młyn wodny nad rzeką Wiercicą został wybudowany na przełomie XIX i XX w., na rzucie fundamentów starszego budynku - młyna z tartakiem wzmiankowanego w źródłach z 2 poł. XVIII w. Na pocz. XX w. obiekt był jednym z licznych młynów wodnych położonych nad rzeką Wiercicą. W ciągu XX w. drewniane elementy budynku były kilkukrotnie zabezpieczane i wymieniane. Przed 1939 r. do młyna dobudowano tartak, położony po stronie pd.-wsch., obecnie niezachowany. Po 1951 r. zlikwidowano wejście usytuowane w ścianie pn. i wykonano otwór doświetlający pomieszczenie młynarza. W l. 70. XX w. usunięto z dachu zniszczony gont i zastąpiono go blachą cynkową. W tym czasie przeprowadzono także remont więźby dachowej. W 2011 r., w trakcie burzy została zniszczona turbina wodna wraz z drewnianą dobudówką. W 2012 r. turbina została poddana pracom konserwatorskim. W latach 2014-2017 przeprowadzono prace remontowe i konserwatorskie fundamentów, ścian zewnętrznych oraz konstrukcji i pokrycia dachu.

Opis obiektu

Budynek młyna położony jest na zach. od pasma zabudowy wsi Wiercica, na pn.-zach. brzegu rzeki, na terenie zagrody składającej się z budynku mieszkalnego i zabudowań gospodarczych. Obiekt został wzniesiony jako bezstylowy. Budynek charakteryzuje się zwartą bryłą, na rzucie prostokąta. Młyn jest obiektem podpiwniczonym, dwukondygnacyjnym, nakrytym dachem dwuspadowym. Ściany fundamentowe zostały wybudowane z kamienia wapiennego, ściany piwnic z kamienia oraz cegły. Naziemne partie ścian zostały wzniesione z drewna, w konstrukcji słupowej. Stropy nad piwnicą i nad parterem są drewniane, wykonane z belek w układzie poprzecznym, wzmocnione podciągami wspartymi na słupach z zastrzałami. Więźba dachowa została wzniesiona w konstrukcji płatwiowo-jętkowej, z dwiema ściankami stolcowymi. Dach jest pokryty gontem.

Elewacje młyna są szalowane deskami w układzie pionowym, z pionowymi listwami mocowanymi w miejscach łączenia desek. W elewacjach znajdują się prostokątne otwory okienne i drzwiowe, rozmieszczone nieregularnie. Wejście główne mieści się w ścianie pd.-zach. W pd.-wsch. ścianie szczytowej znajdowała się turbina wodna, obecnie zdemontowana. W elewacji pn.-wsch., w jej dolnej części, przy pd.-wsch. narożniku budynku mieści się kamienna partia ściany z wejściem do piwnicy. W budynku znajdują się drewniane okna krosnowe, dwuskrzydłowe, dzielone na sześć i osiem kwater. Ponadto, w elewacji pd.-zach. mieści się prostokątne okno dzielone listwami w układzie pionowym na trzy części. W pobliżu znajdują się dwuskrzydłowe drzwi główne, w konstrukcji ramowo-płycinowej, z szalowanymi płycinami i metalowymi okuciami. W ścianie szczytowej od strony rzeki mieszczą się niewielkie drzwi jednoskrzydłowe.

W budynku znajdują się cenne elementy wyposażenia tworzące kompletny ciąg technologiczny, w tym m.in. pojemniki do magazynowania zboża i mąki, urządzenia czyszczące i obłuskujące ziarno, maszyny do rozdrabniania, podnośniki, przenośniki i podajniki. Większość urządzeń pochodzi sprzed 1914 r. i została wyprodukowana w warszawskiej Fabryce Maszyn i Kamieni Młyńskich Oskara Hartwiga i Gustawa Łęgiewskiego. Część urządzeń powstała w fabryce maszyn i odlewni żelaza w Radomsku.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Dostęp do zabytku ograniczony. Własność prywatna.

Autor noty: Ewa Waryś, OT NID w Katowicach, 04-07-2023 r.