XX w. Jest cennym świadectwem wielokulturowego dziedzictwa Wielkopolski.

Historia

Węgierki po raz pierwszy wzmiankowane były w 1387 r. Była to wieś szlachecka, jej właścicielami była rodzina Węgierskich. W późniejszych czasach właścicielami wsi były równocześnie rodziny m.in. Przyborowskich, Bardzkich, Węgierskich i Skąpskich. W k. XVIII w. właścicielem całości majątku był pisarz ziemski gnieźnieński Antoni Rożnowski, a w 1 poł. XIX w. - Adam Żychliński. W 2 poł. XIX w. dobra znajdowały się w rękach Emanuela Genge, który w 1886 r. sprzedał Węgierki Królewskiej Komisji Kolonizacyjnej. Do Węgierek a także do pobliskich Podwęgierek i Gonic sprowadzeni zostali koloniści niemieccy. Dla kolonistów wyznania ewangelickiego początkowo utworzono dom modlitwy w zaadaptowanej do tego celu części dworu. W 1892 r. powstała w Węgierkach (niem. Wilhelmsau) filia parafii ewangelickiej we Wrześni, wzniesiono też kaplicę, poświęconą 3.06.1892 r. przez generalnego superintendenta D. Hesekiela. W l. 1904-07 wzniesiony został kościół ewangelicki wraz z pastorówką. Organizacyjnie należał do gminy ewangelickiej we Wrześni, skąd dojeżdżał tu pastor (dopiero w latach późniejszych zamieszkał on w Węgierkach). Po zakończeniu II wojny światowej budynki zostały przekazane katolikom. Kościół został poświęcony pw. Najświetszego Serca Pana Jezusa 16.05.1946 r. Początkowo pełnił on funkcję filii parafii w Otocznie, poźniej - parafii w Gozdowie. Przechowywano tu późnogotyckie rzeźby ze spalonego w 1938 r. drewnianego kościoła w Otocznie (obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Gnieźnie). W 1969 r. w Węgierkach erygowana została parafia.

Opis

Zespół kościelny w Węgierkach usytuowany jest w centralnej części wsi, po pd. stronie szosy z Wrześni do Słupcy. Prezbiterium kościoła skierowane jest na pd. Po zach. stronie świątyni znajduje się budynek d. pastorówki (ob. plebania), połączony z kościołem w poziomie piętra krytym przejściem. Po wsch. stronie zabudowań znajduje się cmentarz, ogrodzony ceglanym murem, a przed d. pastorówką - ogród. Po pd. wsch. stronie zespołu wznosi się nowy dom parafialny, dalej - dwór z k. XIX w., do którego prowadzi droga przechodząca między kościołem i d. pastorówką (ob. ul. Kościelna).

Kościół składa się z prostokątnej nawy i przylegającego do niej od pd. węższego, prosto zamkniętego prezbiterium. W narożniku między prezbiterium i zach. ścianą nawy znajduje się kwadratowa wieża. W przyziemiu wieży znajduje się zakrystia. Nawę od pn. poprzedza półkolista przybudówka oraz przedsionek, mieszczący schody na empory. Nawę oraz niższe prezbiterium nakrywają wysokie dachy dwuspadowe. Przybudowka pn. nakryta jest daszkiem o kształcie półkopułki. Nad całością dominuje wysoka, pięciondygnacyjna wieża, w poziomie piętra połączona z d. pastorówką przejściem krytym dwuspadowym dachem. Wieżę nakrywa wiciowy dach, zwieńczony kulą i krzyżem.

Kościół jest budynkiem murowanym. Zbudowano go z cegły na kamiennym fundamencie. Dachy nawy, prezbiterium oraz wieży kryte są dachówką ceramiczną „mnich-mniszka“, daszek przybudowki pn. kryty jest blachą. Wnętrze nawy nakrywa drewniane pozorne sklepienie kolebkowe, prezbiterium nakryte jest murowanym sklepieniem kolebkowym, nad przedsionkiem pn. - murowane sklepienie kolebkowo-krzyżowe na gurtach, nad emporą strop drewnainy podbity deskowaniem.

Elewacje zostały otynkowane (tynk fakturowany). Partia cokołu, naroża oraz portal od strony zach. licowane ciosami granitowymi. Wejścia oraz okna najczęściej są prostokątne lub zamknięte półkoliście. Pn. i pd. elewacje nawy oraz pd. elewację prezbiterium wieńczą szczyty o wykroju wklęsło-wypukłym z uskokami, podzielone gzymsami i szerokimi lizenami. W elewacji pn. w półkoliście zamkniętej wnęce znajduje się niesymentrycznie umieszczone wejście gł. Elewacje boczne są czteroosiowe, na ich skrajnych osiach pn. znajdują się wejścia boczne. Wejście po stronie zach. ujęte jest kamiennym portalem z ciosow granitu, zwieńczonym trójkatnym szczytem. W elewacji wsch. znajdują się wysokie okna zamknięte półkoliście, w elewacji zach. - pary okien umieszczonych w półkoliście zamkniętych wnękach, jedno nad drugim: okna dolne są prostokątne, górne - zamknięte półoliście. W elewacjach wieży znajduje się szereg niewielkich prostokątnych okienek, w ostatniej kondygnacji - półkoliście zamknięte otwory akustyczne oraz tarcze zegarowe.

Prezbiterium otwarte jest do nawy szeroką, półkoliście zamkniętą arkadą tęczową. Wzdłuż pn. i zach. ścian nawy wbudowano drewniane empory wsparte na profilowanych słupach o parapetach dekorowanych prostymi podziałami ramowo-płycinowymi. Sklepienie nawy ozdobione jest kratą z profilowanych listew oraz rozetami i rautami.

D. pastorówka wzniesiona została na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu. Jest to budynek parterowy, z mieszkalnym poddaszem, nakryty wysokim, dwuspadowym dachem, z szeroka wystawka od zach. i niewielka wystawką od wsch. W jego części pn.-zach. znajduje się narożny podcień. Pastorówka wzniesiona została z cegły i otynkowana. Dach budynku kryty jest dachówką karpiówką. We wnętrzach stropy drewnaine z podsufitką. Elewacje tynkowane (tynk fakturowany, w partii szczytów - gładkozacierany). Partia cokołu oraz naroża oblicowane ciosami granitowymi. Okna i wejście prostokatne.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej Archidiecezji Gnieźnieńskiej: www.archidiecezja.pl

oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 18-09-2015 r.