Założenie nawiązuje architektonicznie do średniowiecznych założeń zamkowych, określane mianem „Małego Malborka”.

Historia

Warnikajmy powstały pod koniec XV w. Istniejący tu majątek przez długo należał do rodu Egloffstein, którzy w XIX w. sprzedali dobra rodzinie von Borcke z Tołkin. W 1902 r., w spadku po rodzicach, majątek otrzymała Klara von Below, która rok później wyszła za mąż za starostę gierdawskiego barona Juliusza von Brauna. Małżonkowie w Warnikajmach wyznaczyli nowego zarządcę oraz przystąpili do przebudowy, rozbudowy i modernizacji folwarku. Prace rozpoczęto w 1913 r., przerwano na czas pierwszej wojny światowej (1914-1918). Autorem projektu założenia był architekt Paul Engler, który zgodnie z życzeniem właścicieli zaprojektował folwark nawiązując do architektury średniowiecznych zamków. Prace projektowe poprzedziły wizyty studyjne na zamku w Malborku i Lidzbarku Warmińskim. Jako pierwsze wzniesiono stację pomp i cegielnię. W następnej kolejności pozostałe obiekty folwarczne oraz reprezentacyjny, stylizowany na gotycki zamek, dwór - siedzibę właścicieli (1918-1924). Dobra liczyły ponad 500 ha areału, w folwarku prowadzono hodowlę owiec i bydła rasy holenderskiej. Budowa założenia mocno nadwyrężyła finanse właścicieli. W 1930 r. przeprowadzono przymusową licytację majątku, a w 1934 r. rozebrano dwór. W okresie 1935-1945 na gruntach dawnego folwarku gospodarzyło czterech właścicieli. Do 1935 r. dobra formalnie należały do baronowej Klary von Braun. Folwark odwiedzał w młodości bratanek męża - Wernher von Braun, późniejszy twórca rakiet V1 i V-2, po 1945 r. współtwórca amerykańskiego programu kosmicznego „Apollo”. Po zakończeniu drugiej wojny światowej folwark upaństwowiono i przekształcono w PGR. W kolejnych latach rozebrano część budynków, w tym cegielnię. W latach 50-tych dawną mleczarnię zaadaptowano na łaźnię. W latach 70-tych XX w. na terenie folwarku wzniesiono dwa budynku biurowe. W rządcówce mieścił się punkt biblioteczny, później kaplica. W latach 1974-1979 folwark należał do Kętrzyńskiego Zjednoczenia Rolno-Przemysłowego „Agrokompleks”. Po 1989 r. folwarkiem zarządzała Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, która dzierżawiła budynki folwarczne. W 2003 r. folwark sprzedano. Nowy właściciel rozebrał część historycznych budynków w tym owczarnię - chlewnię (2004 r.), wzniesiono także w obrębie zespołu nowe budynki. Do rejestru zabytków wpisano część historycznego założenia.

Opis

Folwark i wieś Warnikajmy znajdują się około 6 km na wschód od Korsz, po zachodniej stronie drogi Garbno - Równina Dolna. Od północy granicę folwarku wyznacza dawny cmentarz ewangelicki, od południa droga do Korsz, od południowego-zachodu ciek wodny. W zachodniej części folwarku istnieje staw, w północno-wschodniej nasadzenia zieleni. W zespole brak dominanty (pierwotni był nią nieistniejący dwór). Dawny zespół dworsko - folwarczny składa się z czterech części: rezydencjonalnej (rządcówka, stajnie, wozownie, mleczarnia), gospodarczej z zabudową folwarczną (w zach. części założenia), kolonii mieszkalnej robotników oraz z terenu po dawnej cegielni. W południowej części założenia znajduje sie zespół bramny (budynek mieszkalny z gospodarczym i murem stylizowanym na obronny), w części centralnej zespół rządcówki z budynkiem bramnym, spichlerze, stajnie, wozownie, mleczarnia oraz lodownia w baszcie. Budynki o elewacjach ceglanych, baszta wzniesiona w większości z kamienia, jedna ze stajni z kamiennym przyporami (wewnątrz zachowane boksy i żłoby). Mleczarnia, później warsztat, z krużgankami. Budynki folwarczne wzniesione w stylu historyzującym, neogotyckim, z charakterystycznymi elementami wystroju elewacji, w tym: schodkowymi szczytami, ostrołukowymi otworami okiennymi, blendami oraz gzymsem arkadowym. Dachy budynków kryte dachówką ceramiczną.

Dostęp do zabytku ograniczony. Zabudowania folwarczne ogrodzone (z wyjątkiem budynku bramnego). Możliwość oglądania z zewnątrz.

Oprac. Maurycy Domino, 8.12.2014 r.