Realizacja przypisywana budowniczemu Jerzemu Hoffmanowi.

Historia

Parafia w Wągłczewie istniała już w XV w. Pierwotna świątynia została zbudowana z drewna. Nowy, murowany kościół wraz z budynkiem mieszkalnym ufundowali w r 1626 bracia Maciej (arcybiskup gnieźnieński) i Stanisław (sekretarz królewski, opat tyniecki) Łubieńscy. Łubieńscy pełnili szereg ważnych funkcji zarówno kościelnych jak i świeckich, związanych ze służbą na dworze królewskim. 

Realizację świątyni przypisuje się muratorowi Jerzemu Hoffmanowi z Kalisza. Nie zachowały się żadne zapiski potwierdzające tą atrybucję. Pośrednio potwierdza ją podobieństwa rozwiązań, jakie zastosowano w świątyni w Wągłczewie do budowli, przy których pracował Hoffman. Jest też prawdopodobne, iż fundatorzy mieli kontakt z Hoffmanem w czasie nauki w Kaliszu. Łubieńscy byli spokrewnieni z Ruszkowskimi, dla których murator wykonał budynki w Złoczewie. 

Ukończoną świątynię konsekrowano w r 1629. Cztery lata później oddana została pod opiekę zgromadzenia Kanoników Regularnych Grobu Pańskiego (tzw. Miechowitów, Bożogrobców), których prepozyturę w Miechowie posiadał Maciej Łubieński. Kanonicy pozostali w Wągłczewie aż do kasaty zakonu w 1865 r. Po likwidacji zgromadzenia budynki świątynne przeszły w ręce duchowieństwa parafialnego, w klasztorze utworzono plebanię. Kościół nie podlegał większym przekształceniom, poddawano go remontom i niewielkim zmianom we wnętrzach. W l. 50 XX w. zamurowano wejście do kryp grobowych (z pochówkami Łubieńskich).  

Większe ingerencje objęły budynek klasztorny. Poza remontami i przebudową części wnętrz do głównej bryły dostawiono kilka niewielkich przybudówek. Ok. roku 1985 rozebrano parterowy ryzalit zachodni i usunięto z elewacji wschodniej kartusz z herbem fundatorów. Zlikwidowano także część dekoracji szczytów.  

Opis

Zespół kościelny zajmuje działkę zbliżoną kształtem do trapezu, w zachodniej części wsi. Kościół jest orientowany, na zachód od niego znajduje się obecna plebania, dawniej budynek klasztorny. Całość otacza murowane ogrodzenie, w które wmurowano tablice epitafijne przeniesione z kościoła. Na terenie dawnego cmentarza przykościelnego nie zachowały się żadne ślady pochówków, jest on obsadzony trawą. 

Kościół został wzniesiony na planie prostokąta zamkniętego od wschodu wielobocznie. Od zachodu do głównej bryły dostawiona została czterokondygnacyjna wieża wzniesiona na planie kwadratu z dostawioną cylindryczną dwukondygnacyjną klatką schodową. Od północy do części prezbiterialnej przylega parterowa zakrystia na planie prostokąta. Na dachu znajduje się sygnaturka ozdobiona ażurową latarnią i zwieńczona cebulastym hełmem. Podobnie zwieńczona jest wieża.

Budynek klasztorny zbudowano na planie czworokąta zbliżonego do prostokąta. Budynek ma wysokość dwóch kondygnacji, posiada wysokie poddasze. Pierwotnie posiadał ryzalit od strony zachodniej.

Kościół wzniesiono z cegły pełnej na zaprawie wapiennej. Mury są obustronnie otynkowane, ściany zewnętrze oszkarpowane. We wnętrzach zastosowano sklepienia kolebkowe. Więźba dachowa jest drewniana o konstrukcji krokwiowo- jętkowej. Świątynię przekryto dachem dwuspadowym, we wschodniej partii umieszczono sygnaturkę. Sygnaturkę oraz wieżę wieńczą barokowe hełmy. Dachy pokrywa blacha. 

Dawny klasztor jest również ceglany, obustronnie otynkowany, posiada drewnianą więźbę dachową krokwiowo- jętkową. Wysoki dwuspadowy dach pokryto papą.

Elewacje kościoła posadowione są na niewysokim cokole. 

Główne wejście do umieszczone jest w wieży, w elewacji zachodniej.

Otwór wejściowy ozdobiony zwieńczony jest półkoliście, nad nim wmurowana jest marmurowa tablica fundacyjna. Cofnięte w stosunku do bryły wieży ściany nawy zdobią w części szczytowej ślepe arkady. Fasada jest pozbawiona okien. 

Otwory okienne w pozostałych elewacjach umieszczono na dwóch poziomach: wyżej znajdują się koliste, pod nimi zwieńczone półkoliście. W elewacji południowej znajdują się ich cztery rzędy, rozdzielone szkarpami sięgającymi nieco ponad wysokość okrągłych otworów okiennych. W drugiej od zachodu osi umieszczono otwór drzwiowy opracowany podobnie, jak w fasadzie. Od północy do korpusu kościoła przylega czworoboczna zakrystia. Jest ona gładko otynkowana, jej ściany zdobią pilastry. Zamknięte trójboczne prezbiterium (elewacja wschodnia ) w centralnej partii posiada tylko okrągłe okienko, dodatkowo ścianę zdobi współczesne sgraffito z wyobrażeniem twarzy Chrystusa. 

Budynek klasztorny ma zaakcentowane boniami narożniki, ściany wieńczy profilowany gzyms. Rolę fasady pełni elewacja wschodnia. Otwory okienne na parterze posiadają płaskie obramienia. W elewacjach północnej i południowej charakterystycznymi elementami są trójkondygnacyjne, bogato zdobione szczyty. Pierwotnie w elewacji wschodniej był wmurowany kartusz herbowy Łubieńskich.

Nawa i prezbiterium mają taką samą szerokość. Nawa składa się z trzech przęseł, prezbiterium jest jednoprzęsłowe. Ściany zostały rozczłonkowane pilastrami, nad których opierają się wydatne gzymsy ozdobione ząbkami. Między pilastrami znajdują się płytkie wnęki, w których umieszczono ołtarze boczne i otwory okienne. Ściana dzieląca prezbiterium od nawy posiada otwór tęczowy zamknięty półkoliście. Sklepienia zdobi dekoracja stiukowa.

W dawnym klasztorze sień umiejscowiona jest na osi, znajduje się w niej dwubiegowa klatka schodowa. W części wnętrz zachowały się sklepienia krzyżowe i kolebkowo- krzyżowe i dekoracje sztukatorskie.

Większość wyposażenia kościoła pochodzi z XVIII w., z tego okresu pochodzą ołtarze, ambona, chór muzyczny, chrzcielnica. Nieco starsza, bo z XVII w. jest rzeźbiona grupa Ukrzyżowania umieszczona w ołtarzu głównym. 

Charakterystycznym elementem wyposażenia są drzwi zewnętrzne obite blachą miedzianą. W drzwiach znajdujących się w fasadzie umieszczono przedstawienia Ukrzyżowania (lewe skrzydło) oraz św. Klemensa (prawe skrzydło). Na jednoskrzydłowych drzwiach w elewacji południowej widnieje para aniołów podtrzymująca tarczę herbową Pomianów.

Kościół i klasztor jest dostępny z zewnątrz przez cały rok. Wnętrze świątyni dostępne przed i po uroczystościach lub po uzgodnieniu telefonicznym z proboszczem.

Oprac. Anna Michalska, NID OT w Łodzi, 26-03-2018 r.