Historia

Wieś wzmiankowana w 1222 roku w nadaniu dla biskupa Chrystiana. W końcu XIII wieku była siedzibą komturstwa, a około 1384 roku miejscowość została włączona do komturstwa w Starogrodzie. Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja zbudowany pod ko­niec XIII wieku. Po raz pierwszy w źródłach pisanych wzmiankowany był w 1445 roku. Po odbudowie z czasów wojen szwedzkich ponownie konsekrowany w 1728 roku. Od 1517 roku do 1772 roku był własno­ścią kapituły katedralnej w Chełmży. W połowie XVIII wieku lub w 1785 roku oraz w 1841 roku została odnowiony szczyt nad prezbiterium. W latach 1903-1904 roku kościół rozbudowano w stylu neogotyckim i przeorientowano. Po wyburzeniu wieży uległ przedłużeniu w kierunku zachodnim, z przeniesieniem w tą część prezbiterium. Dalsze prace obejmowały budowę nowej wieży, a dawne prezbiterium zamieniono na kruchtę z chórem i wejściem głównym. Obecnie rozplanowany jest na planie zbliżonym do krzyża łacińskiego. W 1. połowie lat 50. XX wieku został przeprowadzony remont ołtarza głównego, a w latach 1957-1958 roku generalny remont całego wnętrza. W latach 80. XX wieku na połaci dachu wymieniono dachówkę, a w okna wstawiono metalowe kraty. W 1989 roku poddano generalnemu  remontowi prezbiterium. W 2010 roku i 2014 roku elewacje kościoła poddane zostały kompleksowej renowacji. Bydgoszczy i Torunia. Teren przykościelny będący starym cmentarzem ze starotoczony ze starodrzewem i jest otoczony murem od strony północnej, południowej i wschodniej. Wokół ogrodzenia szpaler drzew. Teren przykościelny stanowi stary cmentarz. Kościół wzniesiony w zachodniej części Unisławia.

Opis

Kościół o cechach gotyckich, a po rozbudowie z początku XX wieku neogotycki, jednonawowy. Pierwotnie orientowany, a po 1904 roku przeorientowany, z wejściem głównym od wschodu. Obiekt na rzucie nieregularnym, zbliżonym do krzyża łacińskiego. Nawa na rzucie prostokąta, część wschodnia tj. dawne prezbiterium nieco węższe, z przedsionkiem wejściowy i dwoma pomieszczeniami bocznymi. Od strony zachodniej prosto zamknięte skrzydła transeptu i prezbiterium. W tej strefie, od południa przylega zakrystia. Przy północnej ścianie nawy, w jej zejściu z transeptem wznosi się 3. kondygnacyjna wieża z wysokim, czteropołaciowym dachem i sześcioboczną latanią. Bryłę kościoła nakrywa dach dwuspadowy pokryty dachówką esówką. Elewacja wschodnia - frontowa - z osiowo umieszczonym głównym wejściem w głębokim ceglanym, schodkowym portalu. Elewacja z widocznymi przemurowaniami z ciosów granitowych, zwieńczona szczytem ceglanym z sześcioma ostrołucznymi blendami i umieszczonymi w nich 4. oknami. Trójkątny szczyt dzielą ceglane lizeny przechodzące w sterczyny nakrytymi daszkami zwieńczone kwiatonem. Elewacja południowa i północna transeptu, z 3. zwieńczonymi ostrołucznie oknami i z 4. podwójnymi, tynkowanymi blendami. Nad nimi okulus z maskwerkiem. Szczyt trójkątny zwieńczony sterczynami o formach zbliżonych do elewacji frontowej. Od strony zachodniej zakrystia z drzwiami wejściowymi. Elewacja zachodnia analogiczna do wschodniej. Wnętrze nawy kościoła i węższa części z drewnianą emporą oraz z prospektem organowym nakrytym jest sklepieniem kolebkowym, drewnianym. Prezbiterium ze sklepieniem kryształowym, transept o stropie płaskim, drewnianym. Zasadnicze wyposażenie kościoła stanowi ołtarz główny i dwa boczne z elementami barokowymi i rokokowymi z XVIII wieku. Najstarszym zabytkiem jest granitowa chrzcielnica z XIII wieku. Na dzwonnicy zawieszone są trzy dzwony. Najstarszy pochodzi z 1684 roku, a dwa kolejne z 1927 roku. Teren wokół kościoła stanowi stary cmentarz, który od północy, wschodu i południa otoczony jest kamiennym murem nakrytym dwuspadowym, ceglanym daszkiem.

Zabytek dostępny dla zwiedzających.

Oprac.  Krzysztof Bartowski, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 20.12.2014 r.

Bibliografia

• Arszyński M., Rejmanowski M., Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. z. 2: Województwo bydgoskie, Warszawa 1972.
• Zabytki architektury województwa bydgoskiego. pr. zb. Bydgoszcz 1974.
• Chrzanowski T., Kornecki M., Katalog zabytków sztuki w Polsce. t. 11,Dawne województwo bydgoskie. z. 4, Dawny powiat chełmiński. Warszawa 1976.