Zachowały się warstwy kulturowo-osadnicze z okresu powstania, rozplanowanie ulic, miejsce usytuowania klasycystycznego kościoła parafialnego pw. Męczeństwa (d. Ścięcia) św. Jana Chrzciciela. Miasto zachowało w przeważającej mierze zabudowę z końca XVIII oraz 1 poł. XIX w., brukowaną nawierzchnię rynku oraz sąsiednich ulic. Rychtal jest przykładem dobrze zachowanego, urokliwego swym uporządkowanym rozplanowaniem, miasta rolniczego, tak charakterystycznego dla krajobrazu osadniczego Wielkopolski.

Historia

Miasto Rychtal lokowane zostało w 1386 r. przez ówczesnego biskupa wrocławskiego Teodoryka z Klatowych. Do 1810 r. należało do dóbr biskupów wrocławskich. Niemiecka nazwa miasta Reichtal oznacza dosłownie bogatą dolinę. Kilkakrotnie pożary niszczyły miasto, z czego w 1782 roku miasto spaliło się prawie doszczętnie. Jego odbudowa miała miejsce w latach 1784-1785, a prace nadzorował inspektor budowlany J. Geisler (Deisler). Zabudowa miasta w przeważającej mierze pochodzi z końca XVIII i 1 połowy XIX wieku. W XIX w. zbudowano również nowy ratusz pośrodku rynku. Konieczna była także odbudowa kościoła parafialnego pw. Męczeństwa (d. Ścięcia) św. Jana Chrzciciela. Przy budowie obecnego kościoła wykorzystano mury poprzedniego, którego budowa zakończyła się w 1661 r. Po pożarze zachowało się prezbiterium i zakrystia. Nowopowstałej nawie i wieży kościoła nadano cechy klasycystyczne. Przy budowie pracował mistrz murarski Antoni Jakisch z Namysłowa i cieśla Harllbrodt z Sycowa. Górną część wieży po zniszczeniach wojennych odbudowano po 1945 r. Ostatnia restauracja kościoła miała miejsce w latach 1996-2000. Przy drodze do Bralina i Kępna znajduje się neogotycki kościół ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku. W 1934 r. miejscowość utraciła praw miejskie.

Opis

Rychtal leży na południowym skraju województwa wielkopolskiego, w północno-wschodniej części Kotliny Śląskiej, 24 km od Kępna, 14 km od Namysłowa, w tzw. Kotlinie Rychtalskiej. Kotlinę tę wydziela ciąg wzniesień i pagórków, zwany Progiem Byczyńskim, ciągnący się od Bralina do Proszowa. Rychtal położony jest 165 m n.p.m. w otoczeniu lasów, zagajników i łąk. Dawne miasto, będące siedzibą gminy liczy niespełna 1400 mieszkańców. Przez Rychtal przepływa rzeka Studnica, lewy dopływ Widawy, która ma swoje źródło w pobliskim rezerwacie przyrody „Studnica” oraz rzeczka zwana Głuszynką, która bierze swój początek na polach między wsiami Zbyczyna i Drożki.

Obecny Rychtal został zbudowany na terenach bagiennych i podmokłych. Do utwardzenia podłoża użyto trzech warstw bruku, ziemi, grubych drewnianych, dębowych bali oraz warstwy igliwia, liści dębowych, żołędzi i mchu. Takie właściwości terenu były powodem budowania niskich domów i kamienic. Centrum miejscowości stanowi czworokątny Rynek z ratuszem, z XIX w. i ośmioma uliczkami wybiegającymi z Rynku. Zabudowa miasta zachowała się w większości z okresu XVIII wieku i jest świadectwem dawnej „miejskości” Rychtala. Wiele domów parterowych zostało zbudowanych z ręcznie formowanych, a następnie wypalanych cegieł i posiada tzw. dachy siodłowe, których wiek przekracza 150 lat. Dachy budynków w narożach ulic naczółkowe. W niektórych domach zachowały się charakterystyczne wejścia w niszach zamkniętych spłaszczonym łukiem, z dwoma wnękami po bokach zamknięte półkoliście (pierzeja zachodnia rynku). Część domów zachowało facjatki zwieńczone trójkątnym przyczółkiem (pierzeja wschodnia rynku). W przyrynkowych ulicach, zwłaszcza od wschodu zachowały się zwarte ciągi (pierzeje) analogicznych domów. Za domami znajdują się budynki gospodarcze. W dawnym mieście na uwagę zasługują pozostałości czterorzędowej alei obsadzonej kasztanowcami przy obecnej ul. Kępińskiej, która w okresie międzywojennym nazywana była Alejami Józefa Piłsudskiego. Rynek miasta oraz sąsiednie ulice nadal są wybrukowane. Herb Rychtala pochodzący z 1 poł. XIX w. namalowany przez Otto Huppa, twórcę Księgi Herbów Dolnego Śląska, podobny jest do herbu słowackiego miasta Trenčin. Herby obu miast przedstawiają wizerunek Baranka Paschalnego z chorągiewką.

Kościół parafialny pw. Męczeństwa (d. Ścięcia) św. Jana Chrzciciela usytuowany jest na północny-wschód od rynku miasta. Data wyświęcenia pierwszego kościoła w Rychtalu jest nieznana. Obecny kościół powstał w latach 1784-1785, z wykorzystaniem murów prezbiterium i zakrystii z poprzedniego kościoła o cechach późnogotyckich. Nawa i wieża kościoła o cechach klasycystycznych. Kościół murowany, orientowany, o ścianach otynkowanych, jednonawowy. Prezbiterium oszkarpowane, półkoliście zamknięte z zakrystią od północy, nad którą znajduje się loża kolatorska z przylegającą wieżyczką schodową. Nawa wyższa i szersza od prezbiterium. Od południa dostawiono do niej kwadratową wieżę, a od północy przybudówkę mieszczącą klatkę schodową. Ściany nawy oraz wieży o skromnej dekoracji pilastrowej i ramowej, o klasycystycznym charakterze. Okna zamknięte półkoliście. Fasadę zachodnią zdobi portal o dwu półkolumnach zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Nad prezbiterium dach dwuspadowy, a nad nawą czterospadowy, pokryte dachówką karpiówką. Wieża dwukondygnacjowa z portalem o obramieniu z kluczem, nad którym znajduje się owalne okno.

W prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami, w zakrystii dwa przęsła sklepień krzyżowych. Od roku 1957 płaski sufit nawy kościoła zdobi polichromia wykonana przez panów Nogaja i Gromadzińskiego z Poznania w technice wapiennej. Na zewnątrz plafonu umieszczono 14 tajemnic różańcowych. Wewnątrz plafonu, pomiędzy wizerunkami Św. Anny i Św. Joachima, znajduje się piętnasta tajemnica różańcowa, ukazująca scenę ukoronowania Matki Bożej na Królową Nieba i Ziemi. Wyposażenie kościoła o cechach klasycystycznych, w przeważającej mierze z XVIII i XIX w. Kościół otacza murowane, otynkowane ogrodzenie, w którym na uwagę zasługuje rzeźba św. Jana Nepomucena o barokowym charakterze. Obok znajdują się kapliczki z figurami NMP i św. Józefa.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Możliwość zwiedzania kościoła po wcześniejszym uzgodnieniu. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej diecezji kaliskiej: www.diecezja.kalisz.pl

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 27.10.2014 r.