pozostałości zespołu dworskiego - Zabytek.pl
Adres
Ublinek, 18
Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. opatowski, gm. Lipnik
połowie XVII wieku. Należy on do grupy najlepiej zachowanych w Polsce obiektów związanych z kultem ariańskim.
Historia
Dwór w Ublinku wystawiono przed 1630 rokiem zapewne z inicjatywy Piotra Żórawskiego, ówczesnego właściciela części wsi i jego niezidentyfikowanego krewnego, co uprawdopodabniają umieszczone na portalu zewnętrznym data, herb i inicjały P. Z. oraz T. Z. (według księdza Jana Wiśniewskiego pod inicjałami T. Z. kryje się Tyburcy Żurawski). W XVII wieku znajdowała się w nim kaplica ariańska i mieszkanie obsługującego ją predykanta, o czym informuje opis budynku sporządzony przez proboszcza strzyżowskiego Jacka Struckiego między 1668 a 1711 rokiem. Od połowy XIX wieku po 1945 roku był on w rękach rodziny Winnickich. W latach 1944-1945 na skutek działań wojennych został uszkodzony. W 1946 roku rozparcelowano majątek Ublinek, a dwór przeznaczono na cele mieszkaniowe. W 1957 roku zrujnowany i opuszczony obiekt zabezpieczono, m.in.: wówczas wyremontowano dach. W kolejnych latach był doraźnie naprawiany. W 1988 roku został kupiony przez osobę prywatną, z której inicjatywy przeprowadzono jego kapitalny remont. Po 1997 roku prowadzono we wnętrzu prace budowlano-restauracyjne.
Opis
Nowożytny dwór usytuowany na wzniesieniu, we wschodniej części wsi, zajmuje parcele przy drodze do Strzyżowic, w sąsiedztwie dawnych zabudowań folwarcznych. Jest to budynek piętrowy, podpiwniczony na planie wydłużonego prostokąta ze skarpami w narożach. Wzniesiony został z kamienia łamanego i cegły, a także w całości wytynkowany. Nakryty jest dwuspadowym dachem. Ma skromne elewacje, od północy i południa trójkątne szczyty, a w narożach przysadziste skarpy. Główne wejście obiektu akcentuje kamienny portal o trójkątnym naczółku z „marmurowym” kartuszem z herbem Godziemba, inicjałami P. Z. i datą 1630; w nadprożu odrzwi umieszczony jest taki sam herb oraz inicjały T. Z. Wnętrze budowli na obu kondygnacjach podzielono na dwie, analogiczne części: prostokątny przedsionek ze schodami i większą od niego, zbliżoną do kwadratu salę. Pomieszczenia nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami (na parterze) i drewniane stropy (na piętrze). Na parterze przejście między przedsionkiem, a salą pokreśla kamienny portal z herbem Godziemba i inicjałami T.Z. | S.R.
Dostęp do zabytku ograniczony, własność prywatna - obiekt dostępny z zewnątrz.
Oprac. Łukasz Piotr Młynarski, OT NID w Kielcach, 23.12.2014 r.
Bibliografia
- Karta ewidencyjna. Zbór Ariański. Ublinek, oprac. J. Skrzypczak, Tarnobrzeg 1996, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatura w Sandomierzu i Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
- Anusik Z., Własność ziemska w powiecie sandomierski w roku 1629, „Przegląd Nauk Historycznych” 2012, R. XI, nr 2, s. 25-80.
- Doliwa-Klepacki Z. M., Dwory i dworki oraz ich właściciele w województwie świętokrzyskim, t. 1, Ostrowiec Świętokrzyski 2013, s. 527-530.
- Juszczyk E., Ublinek tzw. Zbór Ariański. Dokumentacja naukowo-historyczna. Wykonana na zlecenie Woj. Konserwatora Zabytków w Tarnobrzegu, Sandomierz 1986, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatura w Sandomierzu.
- Juszczyk E., Kamienica-dwór w Ublinku (dawny dwór ariański), „Zeszyty Sandomierskie. Biuletyn Towarzystwa Naukowego Sandomierskie” 1997, nr 7, s. 12-13.
- Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 3: Województwo kieleckie, red. J. Z. Łoziński i B. Wolff, z. 7: Powiat opatowski, oprac. K. Kutrzebianka i in., Warszawa 1959, s. 114-115.
- Przypkowski T., Zabytki reformacji w Kielecczyźnie, [w:] Studia renesansowe, red. M. Walicki, Wrocław 1956, s. 57-86.
- Wiśniewski J., Dekanat opatowski, Radom 1907, reprint Kielce 2000, s. 433-434.
Rodzaj: dwór
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_ZE.21727