Forma klasztoru założonego na rzucie podkowy pozwala zaliczyć obiekt do grupy klasztorów wzorowanych na barokowych rozwiązaniach pałacowych.

Historia

Bernardynów sprowadził do Tykocina Marcin Gasztołd wojewoda trocki i wileński w 1479 roku. Obecnie istniejący kościół i klasztor Bernardynów ufundowany został przez Jana Klemensa Branickiego w 1771 roku. Śmierć Branickiego i trudności w prowadzeniu prac budowlanych sprawiły, że dopiero w 1791 r. zakonnicy przenieśli się do nowej siedziby. W tym czasie rozpoczęto zapewne, zgodnie z wolą J. K. Branickiego budowę kościoła, wykonano fundamenty, przygotowano cegłę, jednak budowę świątyni odłożono, a potem całkiem zaniechano. Zarówno Izabella Branicka jak i Bernardyni, którzy finansowali częściowo budowę klasztoru, nie mieli funduszy na ten cel. Miejsce w którym stanąć miał kościół i w którym złożono przeniesione ze starego klasztoru prochy fundatorów, oznaczono statuą Najświętszej Marii Panny. W 1797 r. dziedziniec klasztorny otoczono parkanem. We wsch. skrzydle klasztoru urządzono kaplicę, którą w 1838 r. rozbudowano poprzez wyburzenie kilku cel w budynku klasztornym. Poświęcony w 1839 r. kościół pomalowano wewnątrz i wyposażono w ołtarze w latach 1847-1848, w 1854 r. wykonano fasadę, nieco wcześniej (1853) zbudowano bramę-dzwonnicę. W 1881 r. w budynkach klasztornych przeprowadzono remont staraniem ostatniego zakonnika w klasztorze tykocińskim - ks. Czachorowskiego. W 1885 r. kościół klasztorny przekazano parafii rzymskokatolickiej. W latach 70. XX w. w klasztorze mieścił się dom dla księży emerytów, obecnie urządzono w tym miejscu Dom Pomocy Społecznej p.w. św. Franciszka z Asyżu prowadzony przez Caritas. Stajnia i dom ogrodnika zbudowane zostały w XVIII w., rozbudowane w XIX w., modernizowane w latach 70. XX wieku.

Opis

Zespół klasztorny pobernardyński usytuowany jest w południowej części miasta, po południowej stronie ul. Klasztornej, na osi biegnącej od rynku ul. Bernardyńskiej. Późnobarokowy. Ogrodzony murem. Podzielony na dwie części: reprezentacyjną (od północy), do której wiedzie brama-dzwonnica, z budynkiem klasztornym z kościołem pw. Nawiedzenia NMP oraz dziedzińcem, na którym ustawiona jest statua NMP i gospodarczą (od południowego-wschodu) z d. stajnią i domem ogrodnika. Późnobarokowy. W skład zespołu wchodzi budynek d. klasztoru, brama-dzwonnica, w części gospodarczej znajduje się d. stajnia i dom ogrodnika.

Klasztor z kościołem w jego wschodnum skrzydle, wzniesiony na rzucie podkowy z ryzalitem od zachodu. Kościół na planie wydłużonego prostokąta, połączony pod kątem prostym z korpusem głównym klasztoru. Prostopadłościenna bryła nakryta wysokim, dwuspadowym dachem. Elewacje rozczłonkowane lizenami, zwieńczone wydatnym gzymsem koronującym, przeprute prostokątnymi oknami. Fasada dwukondygnacyjna, z prostokątnym otworem wejściowym, zwieńczona trójkątnym szczytem ujętym wydatnym, profilowanym gzymsem. Nad szczytem ścianka parawanowa ujęta łukiem pełnym nadwieszonym ujętym spływami. W zwieńczeniu fasady czworoboczna sygnaturka nakryta daszkiem namiotowym, zakończona krzyżem w promieniach. Wnętrze jednonawowe, z chórem muzycznym od pn. wspartym na filarach. Korpus główny i skrzydło zachodnie klasztoru dwukondygnacyjne, nakryte wysokimi dachami dwuspadowymi z lukarnami w połaciach. Elewacje rozczłonkowane lizenami, zwieńczone wydatnym profilowanym gzymsem koronującym, przeprute prostokątnymi oknami. Na osi środkowej elewacji frontowej otwór wejściowy zamknięty odcinkowo, nad nim analogicznie wykrojone porte-fenêtre ujęte współczesną balustradą balkonu. Układ wnętrz dwutraktowy, z korytarzem od strony dziedzińca. Wewnątrz sklepienia kolebkowe z lunetami i krzyżowe. Brama-dzwonnica z przejazdem bramnym zamkniętym górą łukiem pełnym.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Joanna Kotyńska-Stetkiewicz, OT NID w Białymstoku, 05.11.2014 r.