Ponad stuletnia tradycja odwiedzania go w formie procesji religijnej oraz odprawiane na nim okolicznościowe, związane z domniemanym cudem ozdrowienia nabożeństwo, kultywowane są od ponad stu lat.

Historia

Turek po raz pierwszy wymieniony został w bulli papieża Innocentego II wydanej w 1136 r. jako własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. 25 kwietnia 1341 r. Turek uzyskał z rąk arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława prawa miejskie. W latach 20-tych XIX w. na terenie Turku, podobnie jak w innych miejscowościach tej części wschodniej Wielkopolski rozpoczęło się intensywne osiedlanie imigrantów pochodzenia niemieckiego oraz czeskiego zawodowo związanych z rzemiosłem tkackim i sukienniczym. W ciągu następnych dziesięcioleci intensywny rozwój rzemiosła, a pod koniec tego stulecia industrializacja tego części zaboru rosyjskiego związana z rozwojem przemysłu tkackiego doprowadziły do wzrostu populacji mieszkańców miasta. Quasi-przemysłowy charakter XIX-wiecznego Turku sprzyjał intensyfikacji kontaktów społecznych, wymiany handlowej z pobliskimi wsiami i lokalnym migracjom.

Liczne w XIX w. epidemie cholery zapoczątkowane zostały w Turku i jego okolicy zarazą, która wybuchła w 1831 r. w czasie powstania listopadowego. Kolejne nawroty epidemii miały miejsce w latach 1852, 1855, 1866, 1873 i 1893. Najbardziej tragiczny przebieg miała szalejąca w 1852 r., w wyniku której śmierć poniosło aż 5195 mieszkańców Turku i okolic. Specjalny cmentarz dla ofiar cholery założony został poza zabudowaniami miasta w pobliżu lasu. Był on ogrodzony oraz oznaczony krzyżem. Pochówki składano w nim w latach 1831-1893. Mimo że w następnych latach nie był już użytkowany, pamięć i tradycja jego odwiedzania były przechowywane przez dziesiątki lat. Wpłynęły na to wydarzenia związane z zachowanym do dziś w pamięci cudownym ozdrowieniem rodziny mieszkanki, która w czasie epidemii odbyła pielgrzymkę błagalną do oddalonego o kilka km od Turku Galewa.

Utrwalił się po tym zwyczaj uczestniczenia w procesji religijnej na cmentarz choleryczny w pierwszą niedzielę po święcie Przemienienia Pańskiego i odpuście w Galewie (po 6 sierpnia), w trakcie której na cmentarzu cholerycznym w Turku odprawiana była Msza św., podczas której modlono się za dusze ofiar cholery.

Cmentarz został sprofanowany i zdewastowany przez Niemców w 1941 roku. Ścięty przez nich krzyż został odtworzony dopiero w 1945 r., jednak również komunistyczne władze miasta w czasie Polski Ludowej zakazały procesji i nabożeństw na cmentarzu, który ponadto próbowano przekształcić w wysypisko śmieci. Dopiero w 1998 r. uporządkowano teren cmentarza oraz odsłonięto głaz z tablicą pamiątkową, a w 2004 r. ogrodzono jego teren. Powrócił również zwyczaj odprawiania na nim corocznej okolicznościowej Mszy świętej.

Opis

Miasto Turek jest miastem powiatowym położonym we wschodniej części Wielkopolski. Cmentarz choleryczny położony jest w jego pn. części, w pobliżu dawnej osady Zdrojki, przy ob. ul. J. Kaczmarskiego. Otoczony jest współczesnym metalowym ogrodzeniem. Na jego terenie, porośniętym kilkudziesięcioletnimi drzewami, wznosi się drewniany krzyż oraz usytuowane są dwie tablice pamiątkowe, odsłonięte w 1998 oraz 2004 roku.

Cmentarz dostępny dla zwiedzających.

oprac. Tomasz Łuczak, 16-11-2015 r.