Jest on jednym z nielicznych tego typu obiektów zachowanych na Lubelszczyźnie i stanowi cenne źródło do poznania rezydencji obronnych typu gródki stożkowate.

Usytuowanie i opis

Założenie obronne leży w północno- wschodniej części wsi nazywanej Kolonia Tuchowicz, z dala od jej zwartej zabudowy (ok. 2 km na północny wschód od zwartej zabudowy wsi Tuchowicz), w otoczeniu pól uprawnych i przy rozwidleniu dróg polnych. Leży w odległości ok. 150 m w linii prostej na wschód od koryta rzeki Bystrzycy. Usytuowane jest w południowej części rozległego cypla, wchodzącego w dolinę rzeki Bystrzycy, który od wschodu, południa i zachodu otaczają łąki. Nazwa lokalna obiektu to „Zamczysko”, „Okop”, „Na zamku” oraz „Stary zamek”. Założenie obronne zachowało się do naszych czasów w formie ziemnego kopca o średnicy około 60 m, otoczonego fosą głębokości do 3 m, która odcina go od strony północnej i zachodniej od reszty cypla. Po stronie zachodniej widoczne są ślady wjazdu na teren gródka w postaci wyraźnego obniżenia. W części północno-zachodniej majdanu, lekko wyniesionej, zachowały się ślady kamiennych fundamentów (dworu?, wieży?), natomiast w części południowej widoczne są liczne wkopy rabunkowe. Prawdopodobnie jeszcze po II wojnie światowej rozbierane były przez miejscową ludność fragmenty murów do celów budowlanych. Teren gródka zajmuje obecnie nieużytek, który porasta trawa, a na obrzeżach nieliczne drzewa.

Historia

Dwór obronny na terenie dzisiejszej wsi Tuchowicz funkcjonował w późnym średniowieczu (XIV - XV w.). Z braku badań archeologicznych data ta jest podana w przybliżeniu. Jego fundatorem mógł być jeden z przedstawicieli rodu Kanimirów, wzmiankowanego w przekazach pisanych od pocz. XV wieku.Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z lat 1350-1351. W 1422 roku jako właściciel wsi odnotowany został w źródłach Jan Kanimir z Kunradzca. Z zapisu Jana Długosza wynika, że właścicielem miejscowości o nazwie Tuchowyecz, określonej jako miasto (oppidum), był w latach 1470-80 Gromek h. Zgraja. Na początku XVI w. miejscowość należała do braci Kanimierów. Według wzmianek z lat 1552 i 1580, dziedzicami wsi nadal byli Kanimirowie, którzy jednak nie mieszkali w Tuchowiczu, ale w Niedźwiedzim Kierzu. Najstarsza wzmianka na temat gródka pochodzi z 1552 r. i mówi o „zamczysku”, a więc miejscu już nieużytkowanym. Można w związku z tym przypuszczać, że dwór obronny ówczesnych właścicieli, może jako siedziba wspomnianego Gromka, powstał w późnym średniowieczu, kiedy miejscowość była już większym ośrodkiem. Nie należy jednak wykluczyć, że obiekt pierwotnie pełnił rolę grodziska, na którym postawiono w XIV w. dwór z wykorzystaniem już istniejących elementów obronnych. Przemawiają za tym odkryte na powierzchni w czasie badań AZP materiały wczesnośredniowieczne w bezpośrednim sąsiedztwie gródka. Z nieznanych przyczyn obiekt został opuszczony około początku XVI w., być może zniszczony przez najazd tatarski. Do literatury obiekt wprowadził w 1951 r. Stefan Nosek i określił go jako grodzisko wczesnośredniowieczne.

Stan i wyniki badań

Na stanowisku nie prowadzono dotąd archeologicznych badań wykopaliskowych. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonał Marek Kłaczyński w 1997 r. Badania powierzchniowe AZP na stanowisku przeprowadził Józef Niedźwiedź w 2003 r. W trakcie badań AZP znaleziono w bliskim sąsiedztwie stanowiska sporą ilość fragmentów naczyń glinianych datowanych na okres wczesnego średniowiecza. Na terenie samego kopca nie zarejestrowano żadnych zabytków ruchomych.

Grodzisko jest dostępne dla zwiedzających.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 15.10.2012 r.