Stanowi świadectwo obecności zakonników formuły benedyktyńskiej i prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Budynek produkcyjno-mieszkalny zachował częściowo formę z okresu budowy za opata Michała Kościeszę Kosmowskiego w 4 ćw. XVIII w. oraz z okresu przebudowy z końca XIX wieku. Browar prezentuje barokową formę z neogotycką wieżą. W zespole zachowała się ziemno-murowana lodownia oraz relikty parku.

Historia

Pierwszy browar klasztorny w Trzemesznie wraz z młynem słodowym powstał w l. 1575-1576, gdy opatem był Aleksander Mieliński. Budowniczym obiektu był Włoch Marcin z Werony. Opat A. Mieliński wzniósł dwór w pobliskim Kruchowie. Istniejący do dziś budynek mieszkalno- produkcyjny postawiono na miejscu poprzedniego browaru w 4 ćw. XVIII w. Jego fundatorem był opata Michała Kościesza Kosmowski. W k. XVIII w. miała miejsce budowa lodowni

Po kasacie klasztoru obiekt stał się własnością państwa pruskiego i był dzierżawiony, a następnie sprzedany. W 1 poł. XIX w. powstał krajobrazowy park z wykorzystaniem elementów poprzedniego ogrodu.

W końcu XIX w. został powiększony i przebudowany we wnętrzu. Zmieniono zarówno część mieszkalną jak i powiększono produkcyjną. Wtedy to dostawiono dobudówkę wieżową. Około 1825 r. mieściła się w nim okresowo siedziba sądu. Jako browar obiekt pracował do czasów II wojny światowej. W latach 30. XX w. jego właścicielem był Wilhelm Friedman. Zaraz po wojnie w l. 1945 -1946 poszerzono hale produkcyjną kosztem części mieszkalnej. W l. 1950-1967 znajdowała się w nim kiszonkarnia Miejskiej Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu w Trzemesznie. W następnych latach była w obiekcie kwaszarnia ogórków GS „Samopomoc Chłopska”. Od 1984 r. cały zespół został przekazany przez prywatnego właściciela Urzędowi Miasta i Gminy w Trzemesznie. Obecnie mieści się w nim obok części mieszkalnej przedsiębiorstwo komunalne. Budynek w okresie po II wojnie światowej nie przechodził istotnych zabiegów remontowych.

Opis

Trzemeszno, miasto, na Pojezierzu Gnieźnieńskim, nad Jez. Trzemeszeńskim (d. nazywanym Klasztornym albo Kościelnym), przy szosie Poznań-Toruń i linii kolejowej. Zespół browaru klasztornego usytuowany przy północnym krańcu jeziora, przy ul. Szymańskiego, składa się z budynku produkcyjno-mieszkalnego, resztek parku oraz ziemno - murowanej lodowni. Budynek produkcyjny frontem zwrócony ku południowemu-wschodowi. Od tyłu znajduje się małe podwórze, pierwotnie zabudowane. Od frontu i północnego-wsch. rozciąga się niewielki park. Murowany z cegły i z kamienia, we wnętrzu częściowo konstrukcji szkieletowej. Na rzucie prostokąta, z ryzalitem i wystawką w ścianie frontowej i prostokątną wieżą, z dwoma przybudówkami od płn.-wsch. Część płd.-zach. - mieszkalna. Większa część - produkcyjna, znacznie przekształcona. Budynek niepodpiwniczony z mansardowo-naczółkowym dachem. Nad facjatą od frontu dach dwuspadowy. Dach pokryty dachówką ceramiczną zakładkową i częściowo karpiówką, przybudówki papą na deskach. Elewacja frontowa -9-osiowa, z trzyosiowym ryzalitem, który w przyziemiu mieści podcień wsparty na filarach, a na piętrze facjatę. Filary podcienia opięte uproszczonymi pilastrami dźwigającymi przełamujący się gzyms. Szczyt facjaty ujęty spływami, zakończony trójkątnym przyczółkiem. Od północnego wschodu znajduje się neogotycka w formie wieża zwieńczona pseudokrenelażem z nadwieszonymi narożnymi wieżyczkami.

Budynek użytkowany przez przedsiębiorstwo komunalne miasta Trzemeszna. W obiekcie znajdują się różnego rodzaju magazyny. Budynek od wielu lat nie przechodził gruntownego remontu. Liczne ślady zawilgocenia, pęknięć ścian, ubytków cegieł, odparzeń tynku. W tylnej części mansardowego dachu widoczne ubytki pokrycia oraz luźne dachówki. Stropy i schody zarwane w partii wieży, nieszczelny dach, okna bez oszklenia w partii poddasza. Obiekt wymaga pilnego remontu, gdyż stopień jego zdewastowania będzie się pogłębiał.

Przy ul. Szymańskiego znajduje się ceglano-ziemna piwnica - lodownia, w której przechowywano wytworzono w browarze piwo. W okresie powojennym znajdował się tam magazyn kiszonych ogórków. Jest to budynek na rzucie nieregularnego czworokąta, jednokondygnacyjny, wtopiony w skarpę ziemną. Jedyna widoczna elewacja frontowa, trójosiowa z przełamującym się uproszczonym gzymsem nadpiętowym i wieńczącym z otynkowaną pomiędzy nimi ścianą. W ścianę wpuszczone sterczyny, rozmieszczone symetrycznie. Na elewacji widoczne stalowe kotwy.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 30-10-2015 r.