Obiekt wybudowany na granicy państwa z Zakonem Marii Panny w celu stworzenia dla krzyżackiego Torunia realnej konkurencji handlowej na Wiśle.

Historia

Po przegranej bitwie pod Grunwaldem Krzyżacy nie byli w stanie prowadzić swojej polityki ekspansji terytorialnej w ten sam sposób jak przed porażką, jednakże ich agresywna polityka terytorialna nie słabła i nadal przynosiła efekty. Zwycięzca spod Grunwaldu, Władysław Jagiełło, zyskał zajmowane wcześniej przez Krzyżaków ziemie na lewym brzegu Wisły na wysokości Torunia. W celu ustabilizowania sytuacji w regionie wybudował zamek. Budowę warowni rozpoczęto ok. 1425 roku. W tym samym czasie w jej sąsiedztwie rozwijało się miasteczko Nieszawa, które z założenia miało stanowić konkurencję dla krzyżackiego Torunia w handlu na Wiśle. W wyniku rzeczywistego zagrożenia ekonomicznego w 1431 r. mieszkańcy Torunia, podburzani przez rycerzy zakonnych, zaatakowali Nieszawę, paląc ją i zajmując zamek. Przez kolejne cztery lata na zamku stacjonowali Krzyżacy i rozpoczęli przebudowę warowni. Po wyparciu Krzyżaków przez wojska Polskie kontynuowano przebudowę zamku, a w 1456 r. zaadaptowano część warowni na spichrze, magazyny, solnię i gorzelnię. W 1454 r. mieszczanie toruńscy wypędzili Krzyżaków z Torunia i oddali się pod zwierzchnictwo króla Polski. Z racji zadłużenia króla u mieszczan toruńskich (związanego z tzw. wojną trzynastoletnią) zgodzono się zaprzestać rozbudowy magazynów na zamku Dybowskim i przesiedlić o 30 km Nieszawę, aby nie stwarzać konkurencji dla interesów miasta. W XVII w. zamek zajęły wojska szwedzkie. W 1656 r. komendant wojsk szwedzkich próbował wysadzić mury, po niepowodzeniu akcji podpalono warownię. W 1703 r., podczas kolejnego oblężenia, Szwedzi prowadzili ostrzał Torunia z zamku. Miasto odpowiedziało ogniem artyleryjskim, który mocno zniszczył części mieszkalne budowli. W latach 1998-2000 na terenie warowni odbyły się pierwsze wykopaliska archeologiczne.

Opis

Ruiny zamku Dybów ulokowane są na lewym, płaskim brzegu Wisły, na południowy zachód od prawobrzeżnego Torunia. Główną i najstarszą część murowanego założenia warownego stanowi ceglany dom wzniesiony od strony północnej, na planie prostokąta o bokach 46 x 15 metrów. Na każdej z trzech kondygnacji znajdowały się trzy sale. Podobnie podzielono piwnice, które były otynkowane i miały drewniane podłogi. Budynek przykryty był dwuspadowym dachem z dwoma szczytami na krótszych bokach. Zamek pierwotnie otoczony murem i fosą zasilaną wodą z Wisły. Obecnie znajduje się w ruinie, zachował się pełen obwód murów obronnych z resztkami cylindrycznych wieżyczek, dwie ściany budynku mieszkalnego oraz wieża bramna - zrekonstruowana w latach 70. XX wieku.

Zabytek dostępny.

Oprac. Filip Badowski, OT NID w Toruniu, 12-11-2015 r.