Historia

Pierwsza wzmianka o cerkwi w Terebiniu pochodzi z 1472 roku. Najpierw funkcjonowała tu parafia prawosławna, a następnie greckokatolicka. Obecnie istniejąca cerkiew, wzniesiona zapewne ok. 1779 r., jest kolejną drewnianą cerkwią greckokatolicką na tym miejscu. Po kasacie unii (1875 r.) cerkiew zamieniono na prawosławną, w okresie międzywojennym użytkowana jako filialny kościół rzym.-kat., w czasie II wojny światowej ponownie jako cerkiew prawosławna. W 1950 r. przekazana parafii rzym.-kat. w Werbkowicach, w 1990 r. ustanowiona samodzielna parafia.

Cerkiew gruntownie remontowana (wzniesiona na nowo ?) w XIX w. Zapewne po 1875 r. dachy i kopułę cerkwi zwieńczono wieżyczkami o cebulastych formach oraz być może wówczas kopułę nakryto z zewnątrz 8-połaciowym dachem. Kilkakrotnie remontowana w XX w., m. in. w 1979 i 1982 r. oraz gruntownie po 2000 r., z częściowym przekształceniem pierwotnej bryły wskutek zabudowania dawnych podcieni i włączenia ich w obręb wnętrza, wzniesienia wydatnego podcienia przed kruchtą i zakrystią pn. oraz dobudowania zakrystii od południa.

Opis

Cerkiew usytuowana w środkowej części wsi, otoczona pozostałościami starodrzewu. Orientowana. Pierwotnie wzniesiona na trójdzielnym planie składającym się ze zbliżonego do kwadratu, zamkniętego trójbocznie prezbiterium z przylegającą od pn. zakrystią, szerszej od prezbiterium, prostokątnej nawy i kwadratowego babińca (kruchty). Nawa nieco wyższa od prezbiterium i babińca, nakryta ośmiopołaciową kopułą, wspartą na ośmiobocznym tamburze. Pozostałe pomieszczenia nakryte stropami. W wyniku ostatniej przebudowy po obu stronach nawy i babińca pojawiły się o wąskie „nawy” boczne otwarte na wnętrze szerokimi arkadami. Chór muzyczny w nawie oparty na dwu słupach.

Cerkiew zbudowana z drewna w konstrukcji wieńcowej, oszalowana, posadowiona na ceglanej podmurówce. Elewacje pokryte pionowym szalunkiem z listwowaniem., w szczycie kruchty szalunek w jodełkę. Otwory okienne współczesne, prostokątne, w tamburze zamknięte trójbocznie. Bryła cerkwi urozmaicona, trójczłonowa, poszczególne części nakryte oddzielnymi dachami. Kopuła nad nawą nakryta ośmiopołaciowym dachem namiotowym, zwieńczona wieżyczką, z bogato dekorowaną pseudolatarnią zakończoną cebulastym hełmem (typowym dla cerkwi prawosławnych), nad prezbiterium i babińcem dachy dwuspadowe, z niższymi wieżyczkami (kopułkami) na kalenicach. Nad dawnymi podcieniami (obecnie „nawami” bocznymi) daszki pulpitowe. Wszystkie dachy pokryte blachą. Wewnątrz współczesny szalunek i posadzka z czasu ostatniego remontu, znacznie obniżającego pierwotną wartość artystyczną zabytku. Wyposażenie w części pochodzące jeszcze z poprzedniej świątyni, m.in. ołtarzyki boczne z ikonami z XVII-XVIII w.

Zabytek dostępny do zwiedzania po uzgodnieniu.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 11-07-2016 r.