Zespół parkowy stanowił własność rodziny magnatów przemysłowych Henckel von Donnersmarck silnie związanych z terenami Górnego Śląska, a wytyczona na jego terenie Głęboka Sztolnia Fryderyk z szybami Ewa i Sylwester podkreśla dodatkowo industrialny charakter osady Repty, stanowiącej jeden z pierwszych ośrodków wydobycia rud ołowiu oraz srebra na ziemiach śląskich.

Historia

Zgodnie z informacjami źródłowymi Repty Stare stanowią najstarszą osadę w obrębie powiatu tarnogórskiego. Po raz pierwszy nazwa Reptones pojawia się w bulli papieża Innocenta III z 1201 r. W XIV w. wieś Repty stanowiła jedną z głównych osad zajmujących się wydobywaniem rud ołowiu oraz srebra. W 1821 r. obecny teren parku nabywa Karol Henckel von Donnersmarck, przedstawiciel świerklanieckiej linii znanych na terenie śląska magnatów przemysłowych. W 1842 r. założył on obszerny ponad 250 hektarowy zwierzyniec, gdzie hodował zwierzynę płową oraz bażanty, a na jego skraju wybudował niezachowany do dzisiaj zameczek myśliwski. W 1893 r. jego syn Guido buduje utrzymany w stylu neorenesansu niemieckiego pałac, projektu monachijskiego architekta Gabriela Seidla, a otaczający go zwierzyniec przekształca w park krajobrazowy o charakterze leśnym. Rodzina Donnersmarcków zarządzała dobrami aż do wybuchu II wojny światowej, a powojenna historia pałacu stanowi pasmo zniszczeń. W czasie wojny w pałacu mieścił się lazaret, w 1945 r. obiekt został splądrowany, a następnie podpalony. Nieużytkowany przez lata ulegał stopniowej degradacji, którą kończy ostatecznie wysadzenie do w powietrze w 1971 r. Niekorzystnych zmian nie uknął także budynku masztarni, który od początku lat 60. XX w. wykorzystywany był, jako centrum rehabilitacji, w 1965 r. poddano go modernizacji i rozbudowie zatracając jego pierwotny charakter. Równie destruktywny wpływ na strukturę parku miała lokalizacja powstałej w latach 1967-1976 ahistorycznej zabudowy Górnośląskiego Centrum Rehabilitacji w obrębie głównej polany, która bezpowrotnie utraciła swój otwarty charakter. Obecnie teren parku wraz z doliną Dramy stanowi utworzony w 2002 r. Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy.

Opis

Park krajobrazowy w Reptach Śląskich położony jest w malowniczo ukształtowanej dolinie rzecznej, na obu jej zboczach dzielących założenia na dwie zasadnicze części: pn.-wsch. stanowiącą właściwy, ukształtowany pod koniec XIX w. park krajobrazowy oraz pd.-zach. będącą pozostałość dawnego zwierzyńca. Układ kompozycyjny założenia oparto na bazie wydzielonego w 1 poł. XIX w. terenu leśnego przeznaczonego pod polowania, na którym hodowano liczną zwierzynę łowną. Tego typu założenia spotykane były już w czasach starożytnych, a utworzony przez Karola Henckel von Donnersmarcka zespół posiadał większość charakterystycznych cech przypisywanym tego typu założeniom, tj. od typowego krajobrazowego charakteru, po dukty widokowe w formie owalnicy, na polanie przeznaczonej pod zabawy oraz składzie gatunkowym w postaci dębów i buków stanowiących pokarm dla zwierząt kończąc. Obecny teren parku rozciąga się na obszarze ponad 200 hektarów obejmując swym zasięgiem liczne zwarte kompleksy zieleni wysokiej. Centralna część założenia, usytuowana na niewielkim wzniesieniu zachowała do dzisiaj swój otwarty charakter, niestety w wyniku zabudowy polana częściowo utraciła swoje funkcje. Zasadniczy układ komunikacyjny o płynnej formie zachował swój historyczny przebieg, wzbogacony dodatkowo o liczne ścieżki w typie sectio. Kompozycję założenia wzbogaca cenna aleja kasztanowa stanowiąca fragment drogi łączącej Tarnowice Stare z Reptami oraz przepływająca przez park rzeka Drama, pod którą przebiega wytyczona w latach 30. XIX w. Głęboka Sztolnia Fryderyka z Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 01-12-2015 r.