Składa się z majdanu, który otoczały dwa dookolne wały, dodatkowych dwóch odcinkowych wałów-nasypów zaporowych i rowów-fos. Stanowi unikatowy element w krajobrazie Poleskiego Parku Narodowego.

Usytuowanie i opis

Grodzisko leży w północnej części miejscowości Tarnów, ok. 700 m w linii prostej na północny zachód od zabudowań wsi Aleksandrówka. Znajduje się w obrębie kompleksu bagien o nazwie "Bagno Staw ", na terenie Poleskiego Parku Narodowego. Nazwa lokalna obiektu to "Wały". Grodzisko o powierzchni ok. 1 ha, położone jest na niewielkiej „wysepca” (tzw. grądzie) usytuowanej w północnej części torfowiska „Bagno Staw”, które należy do tzw. torfowisk niskich, gdzie występujące torfy mają miąższość od 0,2 do 3 m. Torfowisko jest odwadniane przez wody rzeki Włodawki, której początek znajduje się przypuszczalnie w tym rejonie. Obiekt składa się z dwóch pierścieniowatych nasypów i fos (ze względu na niewielkie ich głębokości bardziej adekwatne jest określenie rowy) które zamykały przestrzeń majdanu o powierzchni ok. 0,4 ha. Wały były usytuowane względem siebie w odległości 2-3 m i przedzielone rowem. Majdan ma dość wyrównaną powierzchnię, z niewielkim spadkiem w kierunku południowym, gdzie znajduje się niewielkie obniżenie. Od strony północnej grodzisko zabezpieczały dwa kolejne, odcinkowe nasypy wraz z  otaczającymi je rowami. Najmniej czytelne są wały od strony zachodniej, które uległy rozmyciu i gwałtownej ekspansji roślinności bagiennej (turzyce). W części północno-zachodniej widoczne jest obniżenie w  przebiegu wału zewnętrznego identyfikowane z wejściem na teren grodziska.

Historia

Gród na terenie dzisiejszej wsi Tarnów funkcjonował we wczesnym średniowieczu (VIII – XI w.). Pełnił funkcję okresowego schronienia, na które składały się przede wszystkim naturalne walory miejsca (bagno) a  tylko w niewielkim stopniu intencjonalnie wzniesione umocnienia w  postaci nasypów ziemnych i rowów. Grodzisko jest całkowicie anonimowe w  przekazach pisanych. Odkryte zostało w 1961 i wprowadzone do literatury w 1964 roku przez Stanisława Skibińskiego.

Stan i wyniki badań

Prace archeologiczne na grodzisku zostały przeprowadzone pod kierunkiem Tomasza Dzieńkowskiego w 2006 r. Założono 9 wykopów badawczych przecinających na osi N-S majdan grodziska, wały oraz fosy. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonał Adam Medak w 2006 r. Badania powierzchniowe AZP na stanowisku przeprowadziła Halina Wróbel w 1986 r. W wyniku badań rozpoznano struktury czterech wałów i rowów. Wały-nasypy charakteryzowały się jednolitą, ziemną strukturą i zbliżonymi rozmiarami. Szerokość ich podstawy wynosiła od 4 do 6 m, natomiast zachowana wysokość wynosiła od 0,4 do 0,8 m. Pierwotna wysokość nasypów, których nie wzmacniano elementami drewnianymi, mogła szacunkowo wynosić do 1 – 2 m. Na niewielką wysokość wałów wskazują również stosunkowo małych rozmiarów rowy, z kopania których pozyskiwano ziemię do usypania nasypów. Na kulminacji wałów także nie zarejestrowano naziemnych zabezpieczeń w postaci palisady czy płotu. Taki wynik badań wskazuje, że zarówno wały-nasypy jak i rowy wykonane zostały przede wszystkim w celu odgrodzenia terenu i następnie jego ochrony przed zalewaniem wodą, natomiast bezpieczeństwo militarne pełniło tu raczej drugorzędną rolę. Na majdanie grodziska wystąpiła warstwa humusowa o miąższości zaledwie 0,2-0,3 m, która zawierała duże ilości zabytków ruchomych, a także odkryto dwie jamy o charakterze gospodarczym oraz bruk kamienny. Zarejestrowane jamy oraz materiały zabytkowe były skoncentrowane głównie w strefie przywałowej o szerokości 2-3 m, natomiast centrum majdanu grodziska pozostało puste. Rejonem gdzie poza zasadniczą częścią grodziska wystąpiły ślady osadnictwa był teren przy dwu północnych wałach. Stwierdzono tam sporą ilość zabytków ruchomych i intencjonalne zagłębienie przy wale. Brak śladów trwałej zabudowy oraz występowanie zabytków w warstwie humusowej wskazuje, że gród zamieszkiwany był okresowo, krótkotrwale, ale wielokrotnie. Podczas badań zebrano 547 zabytków ruchomych, wśród których dominują ułamki naczyń glinianych z  wczesnego średniowiecza. Znaleziono ponadto kilka fragmentów naczyń pradziejowych ( w tym kultury łużyckiej) oraz kilkanaście fragmentów naczyń z XV-XVI wieku. Wystąpiły także odłupki krzemienne, kamienie, polepa, kości zwierzęce oraz haczykowata ostroga żelazna datowana na okres pomiędzy VIII a poł. X w.

Grodzisko jest dostępne dla zwiedzających wyłącznie po uprzednim uzgodnieniu z dyrekcją Poleskiego Parku Narodowego. Ze względu na bardzo bagniste otoczenie stanowiska, istnieje ryzyko niebezpieczeństwa.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 17.10.2014 r.