Historia

Od XIV wieku Szestno było ośrodkiem administracyjnym państwa krzyżackiego, początkowo siedzibą prokuratora z zamkiem obronnym i folwarkiem, po 1525 r. starosty. Kościół gotycki, wznoszony był co najmniej w dwóch etapach, choć istnieją wśród badaczy rozbieżności co do jego pierwotnej formy architektonicznej i daty powstania. W starszej literaturze panuje pogląd, iż kościół powstał w połowie lub 2 połowie XV w., jako jednoprzestrzenna, orientowana sala, być może wzbogaconej o jedną, wąską nawę boczną lub trójprzęsłową galerię otwartą do nawy głównej, o czym mogą świadczyć widoczne w ścianie południowej zamurowane arkady. Fakt istnienia arkad w ścianie południowej , jak również zamurowanych blend w ścianie wschodniej oraz wyniki badań archeologicznych skłaniają innych do twierdzenia, że kościół wybudowano jako orientowaną, trójnawową halę z kwadratowym, wyodrębnionym z bryły prezbiterium i szkarpami na narożach budowli. Przesuwają również okres powstania świątyni na 1 poł. XV w. Panuje natomiast zgodność poglądów co do chronologii 2 etapu budowy, tj. wzniesienia wieży, wybudowanej na przełomie XV i XVI w. (przed 1525 r.) w dwóch dolnych kondygnacjach murowanej, wyżej drewnianej. Po reformacji i sekularyzacji państwa zakonnego kościół stał się świątynią ewangelicką. W wielkim pożarze, jaki miał miejsce w 1618 r. budowla, jak i jej wystrój uległy poważnym zniszczeniom. Odbudowano wówczas ścianę południową nawy, nadbudowano górne partie wieży oraz wykonano znaczną część wyposażenia. Prace budowlane zakończono w 1639 r., o czym świadczy chorągiewka umieszczona wieży. Na początku lat 80. XX wieku kościół został przejęty przez katolików, co wzbudziło protesty parafii ewangelickiej, ostatecznie jednak zakończyło się wykupieniem świątyni przez diecezję warmińska i utworzeniem tam samodzielnej parafii z dniem 1 lipca 1989 r.

Opis

Kościół położony przy drodze Mrągowo - Kętrzyn, w lekkim oddaleniu od szosy, wydzielony ogrodzeniem. Założony na rzucie wydłużonego prostokąta, z kwadratową monumentalną wieżą nakrytą dachem czterospadowym z iglicą po stronie zachodniej i zakrystią na planie kwadratu, zwieńczoną barokowym szczytem po stronie wschodniej. Do północnej ściany kościoła dobudowany niewielki aneks z neogotyckim szczytem, nakryty dachem dwuspadowym. Pokrycie wszystkich dachów z dachówki ceramicznej. Elewacje kościoła przeprute oknami o zróżnicowanych wielkościach, wieża rozczłonkowana umieszczonymi w 5 rzędach blendami, o zróżnicowanych wielkościach i formie. Na ścianie południowej korpusu uczytelnione zamurowane trzy, ceglane, ostrołukowe arkady. Wewnątrz zachowane bardzo interesujące wyposażenie, kasetonowa polichromia stropów nawy i kruchty podwieżowej z 1624 r. manierystyczny ołtarz z ok. 1630 r., z późnogotyckimi rzeźbami Matki Boskiej oraz śś. Piotra i Pawła, zespół barokowych stall i ław patronackich, empory boczne oraz chorągwie nagrobne z końca XVII w. i początku XVIII w., kute z blachy miedzianej i żelaznej.

Dostęp do zabytku ograniczony.

Oprac. Marzena Zwierowicz, 7.12.2014 r.