Historia

Szczepanów leży w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, 8 km na północny wschód od Brzeska; w okolicy rolniczej, gdzie wypłaszczony krajobraz poprzecinany jest miedzami pół, pasmami zabudowy i kompleksami leśnymi. W perspektywie alejowej drogi wiodącej z rynku ku wschodowi rysuje się monumentalna bryła ceglanego kościoła parafialnego pw. św. Magdaleny i św. Stanisława. Kościół wzniesiono ok. 1470 r. z fundacji kanonika i kronikarza krakowskiego Jana Długosza, przez muratora krakowskiego Marcina Proszko. Gotycki kościół przetrwał wieki w niemal nie zmienionej formie, ale zmieniło się jego sąsiedztwo. W 1914 r. do północnej ściany starego kościoła „przytulono” nowy, wzniesiony według projektu krakowskiego architekta Jana Sasa-Zubrzyckiego (m.in. autora projektów kościołów św. Józefa w Podgórzu i Świętej Rodziny w Tarnowie). Obydwa kościoły tworzą ciekawą architektonicznie grupę, zestawienie średniowiecza i XX-wiecznego historyzmu, gotyku i neogotyku.

Opis

Dawny kościół jest murowany z cegły (wyrabianej ręcznie) z zendrówkowym, rombowym wzorem w wątku murów (wzór układany z cegieł wypalonych ciemniej niż pozostałe). Jest to kościół jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, nakryty sklepieniem krzyżowo-żebrowym, z żebrami wspartymi na kamiennych konsolkach w formie tarcz herbowych. Na wschodniej ścianie widoczny Ogrojec ze śladami malowideł z XV/XVI w. Wejście zachodnie obramowane jest kamiennym gotyckim portalem, tzw. schodkowym (lub „długoszowskim”, gdyż jest to element charakterystyczny dla budowli fundowanych przez Jana Długosza). Nad portalem widoczna jest tarcza herbowa z herbem Długosza - Wieniawa. Herb ten wyobrażony jest również na tablicy erekcyjnej w kaplicy kościoła, upamiętniającej fundację świątyni. Obok Wieniawy widnieją tam herby Prus, Dębno i Leliwa oraz postać św. Stanisława. Wśród wyposażenia zwracają uwagę gotycki portal do nie zachowanej zakrystii oraz renesansowy portal do nowej zakrystii z herbami Ostoja i Dębno. Część historycznego wyposażenia kościoła ocalono w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie, część przepadła podczas burzliwych lat I wojny światowej. Kościół ucierpiał w walkach w r. 1915; spłonęło wówczas ruchome wyposażenie. Świątynia była odnawiana i częściowo rekonstruowana w latach 1920-1921. Nowy kościół również jest zbudowany z cegły (maszynowej), wyższy i bardziej strzelisty od dawnego, dominuje w lokalnym krajobrazie wysoką wieżą, widoczną ze znacznych odległości, jakby głoszącą w krajobrazie obecność Boga i Kościoła. Kościół ma układ bazylikowy z wyższą nawą główną i niższymi bocznymi. Wśród detali można dostrzec dekoracje architektoniczne o formach charakterystycznych dla autora projektu. Każdy element architektury jest przemyślany i dopracowany. Nowy kościół, choć odmienny od dawnego, jest również cennym dziełem sztuki budowania. Wokół kościołów zwraca uwagę mur ogrodzeniowy, stanowiący pozostałość ogrodzenia dawnego cmentarza przykościelnego, przekształcany w XVIII w. Na wschód od kościoła wznosi się jeden z bardziej malowniczych drewnianych domów Szczepanowa, harmonijnie korespondujący z monumentalną bryłą świątyni. Całości kompozycji dopełniają wiekowe drzewa ocieniające zespół kościelny.

Dostęp do zabytku po uzgodnieniu telefonicznym z parafią.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 23.10.2014 r.