Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Pałac Młodzieży - Zabytek.pl

Pałac Młodzieży


pałac przełom XIX/XX w. Szczecin

Adres
Szczecin, Aleja Wojska Polskiego 84

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. Szczecin, gm. Szczecin

Najbardziej okazała w Szczecinie i na Pomorzu Zachodnim willa fabrykancka z końca XIX w.z zachowanym bardzo bogatym wystrojem wnętrz.

Ważny akcent architektoniczny dzielnicy willowej zwanej Westendem.

Historia

Willa wzniesiona została w latach 1888-1890 jako rezydencja Augusta Lentza - dyrektora i współwłaściciela Szczecińskiej Fabryki Wyrobów Szamotowych (Stettiner Chamotte Fabrik A.G. vormals Didier). Zakład ten, założony przez Wilhelma Kornhardta i Ferdinanda Didiera, trudnił się wyrobem szamotowych retort dla przemysłu gazowniczego. Mieścił się początkowo w Podjuchach, a od 1865 r. obok gazowni na Pomorzanach. W 1871 r. zakupiony został przez A. H. Zandera, właściciela olejarni i młynów parowych na Pomorzanach, który jeszcze w tym samym roku dokooptował do spółki swego dotychczasowego kierownika zakładu - Augusta Lentza, mianując go zarazem dyrektorem fabryki. W następnych latach fabryka ta rozrosła się w koncern o światowym zasięgu.

Projektantem willi był architekt Max Drechsler - urodzony w 1857 r. w Lipsku i wykształcony na drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Willa Lentza była jedną z dwóch - obok szczecińskiego kościoła Lutra - realizacją młodego architekta, który zmarł już w 1892 r. W budowie i wyposażeniu willi brało udział wiele - głównie berlińskich i szczecińskich firm. Z Berlina pochodziły firmy Vogt i S-ka oraz O Völcker - wykonawcy rzeźbionych w drewnie boazerii i okładzin sufitów, a także firma Zeyer i Drechsler, której dziełem były sztukaterie wnętrz. Berliński malarz Hans Koberstein wykonał polichromię hallu I piętra oraz winiarni w piwnicy. W pracach brały ponadto udział inne berlińskie firmy: A. Detoma (marmoryzacje ścian), Schäffer i Walcker (piece i instalacje wentylacyjne), Westphal (witraże klatki schodowej), Kessel i Röhl (elementy kamieniarskie z polerowanego granitu). Ze Szczecina pochodziły firmy Kupferschmied jun. (roboty murarskie i ciesielskie), A. E. Töpfer (tekstylne obicia ścian i tapety z tzw. linkrusty, czyli tworzywa naśladującego skórę), Ahorn (roboty w marmurze) oraz wiele innych. Firma F.A. Sperlin z Frankfurtu nad Odrą wykonała elementy kamieniarskie z piaskowca.

W 1895 r. zmarł August Lentz. W lutym 1899 r. willa przeszła w posiadanie jego córki - Margarete Tegeder, zamieszkałej w Berlinie. Już jednak w maju tego samego roku sprzedana została kupcowi Romanusowi Conradowi, aby w 1906 r. powrócić do poprzedniej właścicielki. W 1911 r. willę nabył kupiec zbożowy Wilhelm Döring, który następnie przepisał ją swej żonie Friedzie. W 1912 r. przekształcono dotychczasową łazienkę na piętrze w pokój, zwany dziś mauretańskim. Do pokojów na piętrze wprowadzono centralne ogrzewanie. We wnętrzach willi zgromadzono teraz bogaty zbiór obrazów i rzeźb. Pod koniec lat 30. XX w. Frieda Döring sprzedała willę miastu, a ono wynajęło ją partii hitlerowskiej, a następnie wojsku. W 1939 r. zbudowano w piwnicy schron przeciwlotniczy. W czasie wojny użytkownikiem budynku było lotnictwo wojskowe.

W 1945 r. willę przejęły wojskowe władze radzieckie, a w 1947 - kościół rzymskokatolicki, lokując tu placówkę duszpasterską i delegaturę Administracji Apostolskiej w Gorzowie. Już jednak w 1950 r. władze państwowe przekazały willę Towarzystwu Przyjaciół Dzieci, powołując do życia Pałac Dziecka, przemianowany w rok później na Pałac Młodzieży - „placówkę wychowania i kształcenia pozaszkolnego”. Zmiana funkcji wiązała się z przebudową wnętrz parteru, gdzie połączono trzy pokoje frontowego traktu, tworząc z nich salę teatralną, a przy okazji usuwając bogaty wystrój tych pomieszczeń. Pałac Młodzieży działał w budynku do 2007 r., kiedy to przeniesiony został do nowej siedziby. Od tego czasu budynek sporadycznie służył instytucji kultury „Szczecin 2016”, a po jej rozwiązaniu pozostał bez użytkownika, oczekując na remont i nową funkcję.

Opis

Dawna willa Augusta Lentza położona jest w willowej dzielnicy Szczecin-Łękno, znanej niegdyś jako Westend, po północno-wschodniej stronie alei Wojska Polskiego, prowadzącej w kierunku północnozachodnim. Otoczona obszernym ogrodem, zwrócona jest fasadą na południowy zachód.

Architektura willi utrzymana w formach tzw. stylu II cesarstwa, określanych również jako „kostium francuski”, charakteryzuje się eklektycznym połączeniem elementów francuskiego renesansu, baroku i rokoka. Willa jest budynkiem założonym na rzucie kwadratu, z płytkimi ryzalitami w elewacjach od strony ulicy i od ogrodu oraz nieco głębszymi w dwóch pozostałych elewacjach. Ryzalit północno-zachodni, mieszczący główne wejście do wnętrza, poprzedzony jest podjazdem i portykiem wejściowym z tarasem na I piętrze. Parterowy ryzalit po stronie południowo-wschodniej zamknięty jest trójbocznie. Jednopiętrowy, podpiwniczony budynek nakryty został stosunkowo niskim, łamanym dachem.

Willa jest budynkiem murowanym z cegły, o elewacjach częściowo otynkowanych, na wysokości I piętra oblicowanych czerwoną cegłą, ozdobionych detalem z piaskowca oraz czerwonego granitu. Dachy pokryte zostały blachą cynkową.

Elewacje budynku zachowują symetrię. Podzielone są gzymsami - cokołowym, kordonowym i wieńczącym oraz parapetowymi na każdej z kondygnacji. Lico elewacji, w kondygnacji parteru otynkowane i pokryte boniowaniem, na wysokości piętra zostało oblicowane czerwoną cegłą z którą kontrastuje jasny tynkowy i kamienny detal - obramienia okien oraz zdwojone pilastry o kompozytowych głowicach, dźwigające belkowanie o gzymsie z kroksztynami. Całość zwieńczona jest balustradową attyką z narożnymi obeliskami. Otwory okienne mają zróżnicowany kształt. Zamknięte zostały łukiem pełnym (na parterze elewacji frontowej i południowo-wschodniej oraz pośrodku elewacji tylnej), łukiem odcinkowym (boczne otwory elewacji środkowej i tylnej) i prosto (w ryzalicie fasady i na piętrze obu elewacji bocznych). Okna piętra zwieńczone są naczółkami - półkolistymi nad otworami zamkniętymi odcinkowo i trójkątnymi nad zamkniętymi prosto. W elewacji frontowej dwóm oknom na parterze środkowego ryzalitu, odpowiadają trzy otwory piętra, wychodzące na balkon. Piętro ryzalitu wyodrębnione zostało dwiema parami granitowych kolumn, które dźwigają półkolisty, zwieńczony trzema akroterionami naczółek z kartuszem unoszonym przez putta. Kompozycję fasady powtarza z grubsza trójosiowa elewacja tylna, pośrodku której znajduje się półkoliście zamknięte wejście, powyżej niego duże okno klatki schodowej, nad nim niewielki okulus, a w zwieńczeniu - facjatka z półkolistym naczółkiem. Elewacje boczne są trzyosiowe. Usytuowany przed wejściem głównym portyk z tarasem na dachu otwiera się półkoliście zamkniętymi arkadami, rozdzielonymi przez granitowe kolumny. Podobne kolumny akcentują naroża parterowego ryzalitu pośrodku elewacji południowo-wschodniej.

 

Wnętrze willi rozwiązane zostało w układzie trzytraktowym z centralnie położonym dwukondygnacyjnym hallem i dwubiegową klatką schodową pośrodku tylnego traktu. Wejście do hallu prowadzi przez sklepiony przedsionek z marmurowymi schodami i tralkową balustradą. Na ścianach zachowały się tu pozostałości dekoracji malarskiej. Portal pomiędzy przedsionkiem a centralnym hallem zwieńczony jest trójkątnym naczółkiem z głową Merkurego. Obecnie do hallu dojść można tylko przez dawną pijalnię, w której przetrwała kaflowa obudowa grzejnika, będąca imitacją pieca. Ściany dolnej kondygnacji hallu pokryte są marmoryzacją i podzielone jońskimi pilastrami. Strop ze złoconą fasetą zdobioną motywem kratki regencyjnej otwiera się owalnym prześwitem na drugą kondygnacje hallu. Obecnie to centralne wnętrze willi łączy się szerokim przejściem z tzw. bawialnią, czyli pomieszczeniem w którym witano gości, a by wprowadzić ich do dalszych pokoi, przyjmowano też krótkie wizyty. Do dziś zachowała się tu neobarokowa dekoracja sztukatorska i malarska stropu z fasetą. Na osi wejścia bawialnia otwiera się szerokim spłaszczonym łukiem na wnętrze trójbocznego ryzalitu. Jego ściany i pozorne sklepienie pokrywała polichromia, której fragmenty niedawno odsłonięto. Ozdobą bocznych ściany bawialni są wielkie drewniane portale z bogato zdobionymi przesuwanymi drzwiami, prowadzącymi do pozostałych pomieszczeń. Wnętrza frontowego traktu - salon oraz pokoje pana i pani tworzą po połączeniu w latach 50. XX w. salę teatralną, w której z dawnego wystroju pozostawiono bogato rzeźbione portale. W niemal niezmienionym kształcie pozostała natomiast położona w tylnym trakcie jadalnia, w której przetrwały boazerie ścian z wbudowanym kredensem i stolikiem, bogato rzeźbiona drewniana okładzina sufitu oraz kaflowa obudowa grzejnika.

Na piętro willi prowadzi klatka schodowa o bogato rzeźbionej drewnianej balustradzie. Hall piętra z owalnym otworem w posadzce, okolonym balustradą z dwoma metalowymi kinkietami, zachował dekorację ścian ze stiukami i marmoryzacją. Szeroka zdwojona neobarokowa faseta w dolnej strefie z okrągłymi ślepymi wnękami, zdobiona motywem kratki regencyjnej, w górnej - gładka, stanowi obramienie dla przeszklonego stropu. Narożne pomieszczenie obok klatki schodowej, zwane dziś pokojem mauretańskim, służyło do 1912 r. jako łazienka. Do dziś przetrwały tu barwna dekoracja stiukowa o wschodnich motywach. Położony obok dawny pokój śniadaniowy połączony jest z tarasem nad głównym wejściem. Do dziś zachował boazerię ścian z trzema drewnianymi portalami, narożnym bufetem oraz drewnianą okładzinę sufitu. Sąsiednie narożne położenie o skromnej boazerii z wbudowana szafą służyło niegdyś jako sypialnia pana. Obok w obrębie frontowego ryzalitu położona była sypialnia pani i córki. Przetrwały tu neobarokowe elementy wystroju - trzy portale, piec z jasnych kafli oraz stiukowa faseta stropu. W sąsiednim „pokoju mieszkalnym” służącym całej rodzinie - obok neorenesansowych portali i okładziny stropu - uwagę zwraca bogato dekorowany piec z ciemnozielonych kafli. Dwa ostatnie wnętrza służyły jako pokoje gościnne. W jednym z nich szczególnie interesująca jest barwna stiukowa dekoracja stropu oraz odsłonięta niedawno malarska dekoracja ścian. Polichromia ścian i sklepienia odkryta została tez w pomieszczeniu piwnicy, służącym pierwotnie jako winiarnia.

Obiekt dostępny po uprzednim zgłoszeniu w Urzędzie Miasta Szczecin, Wydział Infrastruktury .

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 27.10.2014 r.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: neobarokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.116699, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.431819