Historia

Budynek synagogi wzniesiony został w 1900 r. w bezpośrednim sąsiedztwie tzw. Dużej Synagogi. Użytkowany był na cele kultowe do 1939 r. W latach 50. XX w. był użytkowany m.in. przez Spółdzielnię Chemiczno–Mineralną z Rzeszowa.  W 1969 r. został przeznaczony na potrzeby Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji Zabytków. Z początkiem lat 70. XX w. w ramach remontu wykonano podpiwniczenie budynku, od zach. strony dobudowano klatkę schodową, zmieniono układ i gabaryty otworów okiennych i drzwiowych, część otworów zamurowano, część przekształcono i wykonano nowe, co było związane z przekształceniem wnętrza synagogi. W jej cz. pn. wprowadzono dwie kondygnacje i wnętrze podzielono ściankami działowymi. W pd. części – babińcu – zamurowano arkady otwarte do sali modlitw. Przez PP PKZ synagoga była użytkowana do 1995 r. Od 2001 r. obiekt stanowi własność prywatną, obecnie jest nieużytkowany.

Opis

Budynek usytuowany jest na Pl. Bóżnic, na pn. od Dużej Synagogi. Wzniesiony na rzucie prostokąta, jako jednokondygnacyjny, obecnie dwukondygnacyjny, z wtórną dobudówką od zachodu. Murowany jest z cegły i otynkowany, kryty dachem dwuspadowym, przełamanym nad dobudówką i wyniesionym w cz. pd. o wysokość okien doświetlających poddasze. Elewacje ujęte są w narożach pilastrami wspierającymi wysunięty gzyms wieńczący. Wschodnia siedmioosiowa jest niesymetryczna, od pn. przepruta dwoma rzędami okien w czterech osiach, rozdzielonymi lizeną, nad którą okrągłe okno. Okna górne zamknięte są półkoliście, dolne prostokątne. W trzech osiach od pd. występują okna  o mniejszych rozmiarach, na parterze zamknięte łukiem odcinkowym (dwa) a na piętrze łukiem półkolistym (dwa okna i blenda). Przy elewacji zach. centralnie występuje dobudówka z mocno wysuniętą przeszkloną klatką schodową. Okna są analogiczne do tych w elewacji wsch. Trójkątne szczyty elewacji bocznych zamknięte są półkolistymi naczółkami z uskokiem i flankowane obeliskami. Szczyt od pn. zdobi dekoracja w na kształt ksiąg dekalogu z czasów remontu budynku (pierwotnie występowało w szczycie okienko i dwa małe okulusy po bokach, analogicznie jak szczycie elewacji pd.). Północną elewację przepruto dwoma rzędami okien, południową czteroosiową doświetlono oknami tylko w osiach zewnętrznych, w środkowych wprowadzono blendy. Budynek od pd. łączy się obecnie z parterową dobudówką. We wnętrzu zachowały się pilastry z korynckimi kapitelami, profilowane gzymsy, arkady świadczące o pierwotnym wystroju architektonicznym.

Dostęp do zabytku ograniczony. Własność prywatna – obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. dr Jadwiga Stęchły, OT NID w Rzeszowie, 18-01-2019 r.