Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

gimnazjum, ob. Szkoła Podstawowa nr 1 - Zabytek.pl

gimnazjum, ob. Szkoła Podstawowa nr 1


budynek użyteczności publicznej 1922 - 1927 Świnoujście

Adres
Świnoujście, Gabriela Narutowicza 10

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. Świnoujście, gm. Świnoujście

Okazały budynek w eklektycznych formach jest charakterystycznym przykładem budownictwa szkolnego z ostatnich lat przed 1.

wojną światową. Należy do głównych akcentów architektonicznych w centrum Świnoujścia.

Historia

Budynek gimnazjum w Świnoujściu wzniesiony został w nowym centrum miasta, którego ulice wytyczono między rokiem 1876 a 1887. Działka przy dawnej Roonstrasse, obecnej ul. Narutowicza nr 10 pozostawała niezabudowana do początku XX w. W latach 1908-1910 wzniesiono na niej gmach Żeńskiego Liceum (niem. Höhere Mädchenschule) im. Theodora Fontane. Kształciło ono dziewczęta na poziomie odpowiadającym klasom gimnazjalnym od piątej do dziesiątej w późniejszym niemieckim systemie szkolnym. W tym samym budynku, utrzymanym w formach tzw. renesansu niemieckiego czynna była szkoła gospodarstwa domowego (Haushaltungsschule). Gmach szkoły był częścią większego zespołu – tuż obok, przy ul. Grunwaldzkiej 18, na rogu ul. Piłsudskiego (niem. Bismarckstrasse), położona był neogotycki gmach Gimnazjum Realnego i Szkoły Realnej – zniszczony na skutek nalotów bombowych na miasto w okresie 2. wojny światowej.  

 

Liceum żeńskie działało do końca 1944 r., kiedy to na wieść o zbliżającym się froncie podjęto decyzję o jego zamknięciu. Gmach szkolny przetrwał wojnę. W sierpniu 1954 r. przeniesiono do niego Szkołę Podstawową nr 1, która od 9 listopada 1945 r. mieściła się przy ulicy Piastowskiej 56. Pozyskanie nowej siedziby było zasługą kierowniczki szkoły, Jadwigi Ćwikły. Wraz z mianowaniem otrzymała ona bowiem polecenie przeniesienia placówki do budynku przy ulicy Narutowicza 10. W latach 1968-1969 r. w wiek szkolny weszły dzieci z wyżu demograficznego. W tym okresie w Szkole, przeznaczonej dla 700 uczniów, naukę pobierało 1650 dzieci. 9 listopada 1970 r. nadano szkole imię Marynarki Wojennej. W roku szkolnym 1985-1986 r., gdy do szkoły uczęszczało 1328 uczniów wprowadzono naukę na dwie zmiany, jednak już zimą 1987 r. sześć klas wraz ze swoimi wychowawcami odeszło do nowej Szkoły Podstawowej nr 10. W okresie powojennym prace remontowe ograniczyły się do odnowienia elewacji i doraźnych remontów budynku. W 2006 r. adaptowano pomieszczenia gospodarcze na świetlicę szkolną. W ostatnich latach częściowo wymieniono pokrycie dachu – z blachy na dachówkę ceramiczną, wymieniono też stolarkę okienną, powtarzając dawne podziały. Wykonano nowe, stylowe ogrodzenie z kutego żelaza, montując je na zachowanych zabytkowych słupach.

Opis

Budynek szkoły położony jest w północnej części Śródmieścia, niedaleko dzielnicy nadmorskiej. Główna elewacja budynku wychodzi w kierunku północnym, na ulicę Narutowicza, elewacja skrzydła bocznego zwrócona jest w kierunku wschodnim, ku nowemu boisku. Od ulicy teren szkoły oddziela metalowe kute ogrodzenie, osadzone na zabytkowych granitowych słupach i takimż cokole. Od zachodu położony jest niewielki dziedziniec, izolowany od ulicy pasem zieleni.

Gmach utrzymany w formach nawiązujących do północnego renesansu. Założony na rzucie zbliżonym do podkowy, który tworzą dwa skrzydła – krótsze od północy, dłuższe od wschodu oraz sala gimnastyczna od południa, skomunikowana łącznikiem ze skrzydłem wschodnim. Oba skrzydła podpiwniczone, dwupiętrowe, nakryte wysokimi dachami – dwu-, trój- i czterospadowymi, odrębnymi nad każdym ze skrzydeł, nad narożną częścią budynku u ich styku oraz nad pozornymi ryzalitami i zewnętrznym przedsionkiem. Dach narożnej partii budynku wyższy od pozostałych, o połaciach załamanych od strony zewnętrznej na wzór dachu mansardowego. Sala gimnastyczna niepodpiwniczona, parterowa, równa wysokością dwukondygnacyjnemu łącznikowi, nakryta wraz z nim dachem pulpitowym.

Budynek murowany z cegły, otynkowany, na cokole oblicowanym w dolnej części ciosami granitowymi, w górnej prawdopodobnie piaskowcem. Lico elewacji wtórnie pokryte tzw. teraboną, z detalem wykonanym z piaskowca, wtórnie malowanym. Połacie dachowe od strony zewnętrznej pokryte dachówką ceramiczną, połacie od strony podwórza – blachą. Stropy masywne, schody wewnętrzne betonowe.

Elewacje asymetryczne, z wydzielonym dość wysokim cokołem, otwory okienne ujęte w obramienia z piaskowca, całość zwieńczona profilowanym gzymsem podokapowym. Pod względem  architektonicznym część narożna wyodrębniona w obu elewacjach. Od strony ulicy zaakcentowana pozornym ryzalitem poprzedzonym przedsionkiem głównego wejścia do budynku. Portal wejściowy usytuowany w półkoliście zamkniętej wnęce, złożony z dwóch otworów zamkniętych łukiem pełnym oraz oculusa nad nimi. Ściana nad przedsionkiem podzielona szeregiem smukłych blend zamkniętych łukami odcinkowymi. Analogicznie zamknięte wąskie otwory na pierwszym piętrze pseudoryzalitu i wielkie okna drugiego piętra. Przedsionek oraz ryzalit zwieńczone szczytami o złożonej sylwecie wzbogaconej sterczynami w formie kul. Okna głównej części elewacji wąskie, o układzie tryforyjnym. Wysokie nadproża otworów drugiego piętra urozmaicone trójlistnymi blendami. Analogicznie rozwiązana elewacja wschodnia, ujęta po bokach dwoma ryzalitami o szczytach zbliżonych wyglądem do szczytu wieńczącego ryzalit frontowy. Wychodząca na podwórze elewacja sali gimnastycznej oszkarpowana, symetryczna, przepruta pięcioma dużymi otworami okiennymi zamkniętymi łukiem odcinkowym. Pod środkowym oknem usytuowane szerokie drzwi wejściowe. W ozdobnych zwieńczeniach szkarp rozmieszczone półkoliście zamknięte blendy, nadproża okien podkreślone gzymsami.    

Wnętrze skrzydła północnego dwu- i półtraktowe, wschodniego półtoratraktowe, z korytarzem od strony podwórza. U styku obu skrzydeł, od strony podwórza usytuowana główna klatka schodowa o konstrukcji wspartej na łukach i masywnych kolumnach. Zachowały się ozdobne kute balustrady głównych schodów oraz dwóch bocznych klatek usytuowanych na zakończeniu obu skrzydeł. Archiwolty łuków dźwigających konstrukcję schodów oraz stropów korytarzy oblicowane czerwonym piaskowcem.

Obiekt dostępny z zewnątrz, wnętrze za zgodą dyrekcji szkoły.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 12-09-2018 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: eklektyczny

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.109205, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.400565