Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz żydowski - Zabytek.pl

cmentarz żydowski


cmentarz żydowski 1890 - 1900 Świdwin

Adres
Świdwin

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. świdwiński, gm. Świdwin (gm. miejska)

Pierwsza żydowska rodzina osiedliła się w Świdwinie (niem.Schivelbein) na początku XVIII w.

dzięki pozyskanemu przywilejowi. Pół wieku później było tu 5 żydowskich rodzin żyjących na stałe. Statystyki z 1794 r. wspominają o 24 osobach należących do społeczności żydowskiej. Z dokumentów archiwalnych wynika, że utrzymywali oni wspólnie służącego gminy oraz grabarza. Przyjmuje się, iż mniej więcej w tym czasie, w latach 70–80. XVIII w., musiał powstać cmentarz.

Po 1820 r. liczba żydowskich mieszkańców Świdwina zaczęła dynamicznie wzrastać. W drugiej połowie XIX w., ok. 1880 r., osiągnęła najwyższą wartość – 387. Poza cmentarzem gmina dysponowała od lat 20. XIX w. własną drewnianą synagogą, którą w latach 80. XIX w. zastąpiono nowym murowanym budynkiem, oraz utrzymywała szkołę religijną. 

Od początku XX w. liczba Żydów w Świdwinie malała. Pogarszająca się sytuacja gospodarcza, wzrost nastrojów antysemickich i represje skierowane wobec Żydów po dojściu do władzy przez NSDAP sprawiły, że na pocz. lat 30. XX w. w miasteczku mieszkało ich już tylko 187. W czasie „nocy kryształowej” z 9 na 10 listopada 1938 r. zarówno cmentarz, jak i synagoga, zostały zniszczone. Synagoga została podpalona, a jej szczątki wysadzono w powietrze. Proces niszczenia cmentarza był kontynuowany w kolejnych latach. Po 1945 r. groby były rozkopywane, kamienne nagrobki kradzione. Jeszcze na początku XXI w. (2003, 2006, 2007) dochodziło do incydentów niszczenia nagrobków. Mimo to cmentarz w Świdwinie jest najlepiej zachowaną nekropolią żydowską na terenie Pomorza Zachodniego.

Cmentarz żydowski w Świdwinie leży ok. 3 km na południowy zachód od rynku przy dawnej Polchleper Weg (obecnie ul. Dobra Rycerskie). Swoich zmarłych grzebali tu także Żydzi z leżącego niedaleko Sławoborza (Stolzenberg). Szacuje się, że do lat 30. XX w. spoczęło tu 400–500 osób. 

Działka cmentarna ma powierzchnię 0,41 ha, zbliżoną do kwadratu. Do dzisiejszego dnia na ocalało ok. 70 nagrobków, przede wszystkim stel i obelisków. Widoczne są również podstawy i obudowy nagrobków oraz szczątki kaplic nagrobnych. Przetrwał układ kwater i alejek. Powierzchnię porasta liściasty starodrzew – rzędy lip oraz pojedyncze dęby, jawory i jesiony. Całość okala zniszczony stary kamienny mur o wysokości – 40–70 cm od strony południowej i wschodniej, 100–200 cm – od strony zachodniej i północnej.

5 grudnia 1989 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał cmentarz do rejestru zabytków pod nr 1216. Przeprowadzono wówczas dokumentację stanu cmentarza, w której zarejestrowano 72 zachowane nagrobki i 29 mogił. Najstarszy odnotowany nagrobek nosił datę 1897. Większość tablic nagrobnych opatrzona była inskrypcjami po niemiecku z jednej strony i po hebrajsku – z drugiej.

W 2001 r. członkowie miejscowego Kościoła Zielonoświątkowców otoczyli cmentarz opieką. Zorganizowano wówczas sprzątanie terenu przez polską i niemiecką młodzież. Umieszczono też kamień z tablicą informacyjną po polsku i po hebrajsku. Kilka razy w roku mieszkańcy Świdwina organizują porządkowanie cmentarza. Od 2009 r. nekropolia stanowi własność Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

 

Rodzaj: cmentarz żydowski

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_CM.11920, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_CM.68418