zespół koszar - Zabytek.pl
Adres
Suwałki
Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. Suwałki, gm. Suwałki
Militarna ranga Suwałk przyniosła miastu rozwój gospodarczy, a usytuowane na rogatkach zespoły koszarowe na długie dziesięciolecia wyznaczyły kierunki rozwoju przestrzennego. Wyraz architektoniczny budownictwa militarnego odcisnął piętno na powstających budynkach użyteczności publicznej i mieszalnych terenów pod zaborem rosyjskim.
Historia
W 2. poł. XIX w. przedmieścia Suwałk, gdzie lokowano koszary były wielkim placem budowy. Około 1897 r. powstał kompleks przy drodze w kierunku Kalwarii. Koszary przy Pułaskiego w Suwałkach obsadził 2. Lejb-Dragoński Pskowski Pułk Imperatorowej Marii Fiodorowny. Nie znani są projektanci suwalskich koszar, prawdopodobnie plany i założenia ogólne powstały w Wilnie, któremu podporządkowany był obszar guberni suwalskiej. Wraz z potrzebami wznoszono nie tylko budynki sztabowe i mieszalne, ale także kasyna, izby chorych, magazyny (mundurowe, broni, furażu, prowiantu), stajnie, wozownie, kuchnie i kantyny żołnierskie, warsztaty naprawcze (rymarskie, szewskie, krawieckie, rusznikarnie). Poczesne miejsce zajmowały garnizonowe obiekty sakralne (cerkwie, później kościoły czy kaplice). Podczas I wojny światowej koszary zajęły oddziały niemieckie, które dokonały poważnej dewastacji mienia. W 1919 r. kompleksy militarne zajęło Wojsko Polskie. Kolejna wojna poczyniła ponownie duże spustoszenia. Po II wojnie światowej zespoły koszarowe przejęło Wojsko Polskie, po 1989 r. w części zostały skomunalizowane. Część budynków pozostaje w rękach właścicieli prywatnych, część cennych obiektów nie dotrwało do naszych czasów. Jedna z nielicznych krytych ujeżdżalni została rozebrana w k. XX wieku. Większość budynków ma funkcję mieszalną, jednak systematycznie wprowadzana jest do d. koszar nowa funkcja.
Opis
Zespół koszar usytuowany jest pn. części Suwałk, zajmuje obszar na planie prostokąta ujętego ulicami: Pułaskiego, Świerkową, Modrzewiową i gen. Z. Podhorskiego.
Zespół koszar przy Pułaskiego wzniesiono w stylu tzw. rządowym. Wyróżniają go licowane żółtą lub czerwoną cegłą monumentalne elewacje, dzielone przy pomocy elementów klasycznych porządków (pilastry, belkowanie). Bryły budynków ożywiają narożne i środkowe ryzality, podkreślone plastycznymi szczytami. Ten typ budownictwa stał się później wzorem dla budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej rozpowszechnionych na terenie zaboru rosyjskiego.
Kompozycja nieregularna, rozproszona, zaburzona współczesnymi realizacjami. Od ulicy Pułaskiego (równolegle do niej) pobudowano m.in. budynki sztabowe, kasyno, budynki mieszalne. W kolejnych rzędach budynki mieszalne oraz gospodarcze. Wzdłuż Świerkowej i Podhorskiego były stajnie i inne budynki gospodarcze w środkowej części zespołu był plac ćwiczeń. Ciekawym obiektem w kompleksie jest dawna kaplica pułkowa ob. kościół Chrystusa Króla z fragmentarycznie zachowaną oryginalną dekoracją prezbiterium z przedstawieniem Chrystusa Błogosławiącego i Boga Ojca. Znajduje się ona w jednym z budynków mieszkalnych.
Zabytek dostępny z zewnątrz.
Oprac. Grażyna Rogala, OT NID Białystok, 23-12-2014 r.
Rodzaj: budynek mieszkalny
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_ZE.17836, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_ZE.15187