Należy do najbardziej interesujących zabytków architektury militarnej w regionie.

Historia obiektu

Wzniesiony przez joannitów przypuszczalnie w latach 1360-1366 na miejscu wczesnośredniowiecznego grodziska, które podwyższono o ok. 2 m.  W okresie nowożytnym narożniki zamku wzmocniono bastejami. Około 1655 zamek został spalony przez Szwedów, w 1657 r. oddany wraz z całym starostwem drahimskim w zastaw Brandenburgii, w 1668 obsadzony przez Brandenburczyków. Zgodnie ze sporządzonym wówczas inwentarzem otoczony był fosą, połączoną bezpośrednio z jeziorem Żerdno. Usytuowane od północy wejście poprzedzał drewniany most, na który prowadziła brama zamykana dwoma skrzydłami. Druga brama, za mostem prowadziła przez północny mur zamku. Najstarsze, południowe skrzydło mieszkalne było budynkiem dwukondygnacyjnym o wymiarach 37,5 na 11,5 m. i wysokości ok. 9 m. Pierwotnie parter pełnił funkcje gospodarczą, a piętro – mieszkalną. Na parterze, w części wschodniej położona była wielka izba z piecem piekarniczym, w pozostałych częściach – przesklepiony magazyn i stajnia na siedem koni. Po zachodniej stronie dziedzińca usytuowany był dom starosty. Ścianą szczytową stykał się ze skrzydłem południowym, nie dotykał jednak muru zachodniego od którego oddalony był o ok. 2 m.  Był budynkiem o wymiarach około 19 na 10 m, jednopiętrowym, krytym trzcinową strzechą. We wnętrzu na osi znajdowała się sień z klatką schodową, a po bokach izby z kominkami i piecami kaflowymi. Po stronie wschodniej dziedzińca znajdował się ryglowy dom pomocnika starosty. Miał on 21 m długości i 7,5 m szerokości. Był budynkiem dwukondygnacyjnym o siedmioosiowej fasadzie, krytym dachówką. Na każdej z kondygnacji mieściły się po cztery izby. Na dziedzińcu zamkowym stała murowana szopa (z piwnicą mogącą pomieścić 20 beczek piwa), przy bramie wartownia, a na środku znajdowała się studnia. Od strony północnej, pomiędzy fosą a rzeką Drawą położone było przedzamcze, którego zabudowa składała się z takich obiektów jak dom mieszkalny kryty strzechą słomianą, ryglowy budynek browaru, zamieniony później na stajnię i oborę, oraz stodoła i stajnia.   Po 1668 roku planowano otoczenie zamku forytyfikacjami bastionowymi, co jednak nie zostało zrealizowane. W latach 70. XVII w. odbudowano mury obwodowe zamku oraz zrekonstruowano pomosty ganku strzelniczego. W czasach pruskich w dawnym domu starosty, a wówczas siedzibie Ambtmana (zarządcy domeny) umieszczono salę nabożeństw ewangelickich. W okresie wojny siedmioletniej, w 1758 roku zamek stał się twierdzą obronną. Pruska załoga stawiła w nim opór wojskom rosyjskim, wracającym z pola bitwy pod Sarbinowem (niem. Zorndorf). Mimo zawziętej obrony zamek został zdobyty i spalony. Od tego czasu pozostał ruiną. W 1818 r. państwo pruskie sprzedało w prywatne ręce ruinę zamku warz z folwarkiem. Około 1860 r. rozebrano część muru północnego, a uzyskany kamień użyto do budowy kościoła. W 1927 roku ruiny zamkowe zakupiło starostwo powiatowe w Szczecinku. W tym czasie oczyszczono wnętrze dziedzińca zamkowego i przeprowadzono prowizoryczne zabiegi konserwatorskie, mające na celu zabezpieczenie murów obwodowych oraz fragmentów ściany frontowej skrzydła południowego. Do zabezpieczenia murów użyto cementu i asfaltu. Po 2. wojnie światowej, w latach 1963-1967 na terenie dawnego zamku prowadzono badania archeologiczne. W latach 70. i 80. XX w. przeprowadzono prace zabezpieczające ruiny zamku. Naprawiono uszkodzone narożniki murów, zabezpieczono ich korony, zamontowano drewniane wrota, odtworzono wejście boczne w kurtynie zachodniej, usunięto samosiewy drzew z murów i dziedzińca. W latach 90. XX w. zamek został sprzedany w ręce prywatne. Obecnie jest atrakcją turystyczną – na dziedzińcu, wzdłuż murów pojawiła się lekka zabudowa stylizowana na średniowieczną.

Opis obiektu

Zamek usytuowany pomiędzy jeziorami Drawsko i Żerdno, na wzniesieniu o wysokości ok. 5 m. Założony na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu o bokach 49 m z północy na południe i 46 m ze wschodu na zachód. Po południowej stronie z prostokąta murów wydzielony dawny budynek mieszkalny – pierwotna rezydencja starostów drahimskich. Mury obwodowe o grubości ok. 2,5 m wzniesione z kamienia polnego mieszanego z cegłą na zaprawie wapiennej, oblicowane są częściowo cegłą gotycką o wątku gotyckim. Mury południowy, częściowo zachodni i wschodni posadowione zostały na cokole z kamienia polnego, pozostałe na cokołach z cegły, wszystkie one są zróżnicowane pod względem wysokości – najwyższe, od strony południowej sięgają 12 m. Korona murów jest nierówna, silnie wyszczerbiona, zwłaszcza od strony wschodniej.

Lico elewacji zewnętrznych w zasadzie pozbawione jest elementów artykulacji z wyjątkiem regularnie rozmieszczonych otworów maculcowych. W murze północnym, niższym od pozostałych usytuowana jest brama wejściowa, której szeroki otwór chronią współcześnie wykonane dwuskrzydłowe wierzeje. Drugi, niewielki, półkoliście zamknięty otwór wejściowy przetrwał w murze zachodnim. Na dziedzińcu zachowała się fragmentarycznie ściana północna skrzydła południowego, pierwotnie dwukondygnacyjnego. Na południowej ścianie skrzydła, a zarazem murze zewnętrznym zamku pozostały czytelne gniazda po belkach stropowych. W części wschodniej muru północnego skrzydła widoczny jest otwór szczelinowy.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Obiekt dostępny po wykupieniu biletu wstępu lub uzgodnieniu z właścicielami.

Autor noty: Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 03.10.2023 r.