Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dwór - Zabytek.pl

dwór


dwór pocz. XVIII w. Stara Dobrzyca

Adres
Stara Dobrzyca, 1

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. łobeski, gm. Resko - obszar wiejski

Jeden z nielicznych na Pomorzu Zachodnim pałaców wzniesionych w formach charakterystycznych dla wczesnej, jeszcze XVII-wiecznej fazy baroku.

Historia

W XV. w. wieś Stara Dobrzyca (Alt Döbritz) była lennem rodu Vidante. Po ich wymarciu na pocz. XVI w., panami na Starej Dobrzycy zostali Borkowie (von Borcke). Legitymujący się dawnym, słowiańskim pochodzeniem ród należał do najstarszych i najpotężniejszych na Pomorzu. Źródła milczą na temat siedziby rycerskiej w średniowieczu. Pierwsza informacja o istnieniu dworu w Starej Dobrzycy pojawia się w dokumencie spadkowym z 1602 r. Nie wiadomo jak dwór ten wyglądał i ile po nim pozostało w dzisiejszych murach. Według przekazów historycznych obok dworu usytuowana była grupa budynków gospodarczych. Od 1690 r. miejscowość należała do Heinricha von Liest΄a. W 1697 r. panem na Starej Dobrzycy został Kasimir Wedigo von Bonin, który zlecił gruntowną przebudowę starej siedziby. Prawdopodobnie na przełomie XVII i XVIII w. powstała zachowana do dzisiaj rezydencja składająca się z korpusu głównego oraz dwóch skrzydeł bocznych, których wygląd jest nieznany. Pałac wzniesiono w formach baroku klasycyzującego. Piętrowy korpus główny nakryty był prawdopodobnie czterospadowym dachem z kalenicą. Fasadę opięto pilastrami w wielkim porządku. Otwory okienne miały formę prostokątów stojących. Analogię możemy znaleźć w pałacach: Zitzewitzów w Warcinie z lat 60-tych XVII w, jak i Bismasmarków w Schönhausen w Brandenburgi z ok. 1702 r. Wnętrze pałacu w Starej Dobrzycy zaaranżowano jako dwutraktowe z sienią i salonem ogrodowym na osi. Klatka schodowa, rozwiązana w nietypowy sposób jak na czas swego powstania, usytuowana była pomiędzy sienią a salonem ogrodowym. Prowadzące na piętro schody umieszczone zostały w bardzo wąskim przejściu, w poprzek sieni. Rozwiązanie takie przypominało klatki schodowe dworów powstałych w końcu XVI w., oraz pierwszej ćwierci XVII w., np. w Niedyszu czy Buku, w których biegi schodów umieszczone były w grubości murów, na sposób wynikający jeszcze z tradycji średniowiecznej. W 1714 r. właścicielem Starej Dobrzycy został Ulryk Bogusław von Bonin. Jego córka Sophie Auguste Ulrike wniosła Starą Dobrzyce jako wiano do posiadłości rodu Brockhausen. Po śmierci jej męża kapitana Georga Henninga von Brockhausen w 1777 r. sporządzono opis majątku, według którego pałac był murowaną budowlą z dwoma skrzydłami po bokach. W 1793 r. Sophie Auguste zapisała Starą Dobrzycę swojemu siostrzeńcowi Friedrichowi Lehmanowi, który z kolei odsprzedał ją w 1803 r. Sophie Elisabeth von Borcke. W kolejnych latach właściciele Starej Dobrzycy często się zmieniali. Właścicielami majątku byli kolejno: Friederike Juliane Sophie von Zandow (od 1820 r.), Henriette Marie Luise von Wulfen (od 1832 r.), Karl Ludwig August von Grasshoff (od 1843 r.), Ludwig Bold (od 1853 r.), Otto Heinrich Ludwig von Büllow (od 1852 r.), von Knebel (w 1873 r.), Geiglitz von Osten (od 1885 r.), hrabia Rantzau (od 1887 r.). W

XIX w. pałac wielokrotnie modernizowano. Prawdopodobnie w pierwszej połowie tego stulecia przekształcono dach na dzisiaj istniejący, dwuspadowy dach z naczółkami oraz przemurowano otwory okienne, zamykając je łukiem odcinkowym. Zmieniono również układ wnętrz na piętrze, wprowadzając korytarz pomiędzy pierwszym i drugim traktem. W połowie XIX w. rozebrano osiemnastowieczne skrzydła boczne i dobudowano piętrowe skrzydło od południa w formach eklektycznych nawiązujących do neogotyku angielskiego oraz „stylu tyrolskiego”. Od 1907 r. majątek należał do Georga Schulza. W 1917 r. właścicielem Starej Dobrzycy został hrabia Wilhelm Finck von Finckenstein. Prawdopodobnie w latach 10-tych lub 20-tych XX w. dokonano ostatniej modernizacji pałacu. Wybudowano lub przebudowano ganek ogrodowy oraz schody wejściowe z tarasem, wymieniono stolarkę okienną, której dawny wygląd znamy obecnie z ikonografii. 4 marca 1945 r. syn Wilhelma Fincka von Finckenstein, Wilhelm Ernst został zastrzelony przez żołnierzy Armii Czerwonej na terenie swojej posiadłości w Starej Dobrzycy. Po drugiej wojnie światowej pałac zamieszkiwany był do 1971 r. przez dwie rodziny robotników leśnych. W końcu lat 60-tych rozebrano skrzydło boczne. Od 1972 r. pałac jest nieużytkowany.

Opis

Dobrzyca położona jest w malowniczej, porośniętej lasami okolicy. Usytuowana na wzgórzu siedziba ziemiańska góruje nad położonym od zachodu jeziorem i wsią. Pałac jest centralnym elementem osiowo rozplanowanego zespołu rezydencjonalnego, w którego skład wchodzi ponadto kasztanowa aleja dojazdowa (od północy) oraz park (od południa). W niewielkim oddaleniu po północnej stronie rezydencji zachowały się pozostałości zabudowań dawnego folwarku, rozlokowanego wzdłuż alei dojazdowej. Od południa do pałacu przylega położona na osi założenia polana o kształcie zbliżonym do wydłużonego prostokąta. Stanowi ona pozostałość dawnego ogrodu barokowego.

Pałac założony został na rzucie prostokąta z dwoma ryzalitami na osi: wejściowym - od północy, oraz ogrodowym - od południa. Przed wejściem głównym usytuowany jest taras ze schodami, do ryzalitu ogrodowego przylega ganek. Rezydencja jest niepodpiwniczonym, piętrowym budynkiem o wysokim dwuspadowym dachu naczółkowym. Parterowy ganek ogrodowy wieńczy dostępny z piętra taras.

Mury budowli wzniesione zostały w konstrukcji ceglanej uzupełnionej polnymi głazami granitowymi o różnej wielkości. Elewacje otynkowano. Ściany działowe oraz schody wewnętrzne wykonano w konstrukcji ryglowej oraz drewnianej. Dach pokryto dachówką zakładkową. Jako ciekawostkę można podać, iż gzyms wieńczący oraz obramienie tympanonu wykonano z drewna. Ganek złożono z elementów odlanych w żelbecie

Środek każdej z obu dłuższych, siedmioosiowych elewacji akcentuje zwieńczony niskim tympanonem ryzalit o trzech osiach okiennych. Narożniki zwieńczonych uproszczonym belkowaniem elewacji oraz obu ryzalitów podkreśla boniowanie. Szczególnie monumentalny wyraz nadano fasadzie, opiętej pilastrami toskańskimi w wielkim porządku. Zamknięte łukami odcinkowymi otwory okienne ujęte są profilowanymi opaskami. Ażurową konstrukcję ganku ogrodowego tworzą filary i oparte na nich belkowanie. Przedpiersia otworów na parterze ganku wypełniają płyciny z dekoracją w formie kół wpisanych w prostokąt. Na piętrze zachowały się pozostałości balustrady w postaci prostokątnych słupków.

Układ wnętrz jest dwutraktowy z sienią wejściową i salą ogrodową na osi. Obecnie schody i częściowo ściany działowe są zniszczone.

Rodzaj: dwór

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.116053, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.413744