Wieża kościoła stanowi znaczącą dominantę w krajobrazie miasta. Jednym z cenniejszych zabytków Fary jest manierystyczny nagrobek z piaskowca Jerzego Jączyńskiego, podstarościego śremskiego, z datą śmierci 1597 r., na którym zmarły przedstawiony jest w zbroi rycerskiej, w pozycji leżącej.

Historia

Dokładna data powstania kościoła nie jest znana. Obecny kościół farny wybudowano po lokacji miasta na prawym brzegu Warty w 1393 r. W 1428 r. biskup poznański Stanisław potwierdza erekcję kościoła. Budowę ukończono w końcu XV lub na początku XVI w. W 1504 r. cech rzeźników ufundował kaplicę, która obecnie pełni rolę zakrystii. W XVI wieku dobudowano kilku kondygnacyjną wieżę zakończoną dwupoziomową, ośmioboczną latarnią i wczesnobarokową iglicą. W 1627 r. z fundacji Chłapowskiego, dziedzica wsi Kadzewo, Marszewo i Budzyniewo zbudowano drugą kaplicę, tzw. Kaplicę Chłapowskich z kryptą Chłapowskich i Raczyńskich pod posadzką. Kościół był restaurowany przed rokiem 1842, w k. XIX w., w 1838 i 1950 roku. W 1929 r. zbudowano organy. W 1972 r. przystosowano prezbiterium do wymogów liturgii posoborowej. Odnowienie wnętrza w 1982/1983 r. za Ks. Kanonika Jana Kajetańczyka. W 1997 r. w prezbiterium położono nową marmurową posadzkę, postawiono nowy ołtarz, ambonę i sedille. Odrestaurowano bramy i mur przykościelny. W 1999 r. kapitalny remont organów. W 1998 r. zainstalowano oświetlenie zewnętrzne, poddano renowacji figury i stacje Drogi Krzyżowej wewnątrz kościoła. Pod koniec 2001 roku położono nową nawierzchnię wokół Fary i zainstalowano nowe nagłośnienie.

Opis

Zespół kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia NPM usytuowany jest na prawobrzeżnej części miasta, na północny zachód od rynku, u północnego wylotu ul. Ks. Wawrzyniaka. Od północy kościół otacza cmentarz. Całość terenu otoczona jest murem ceglanym z bramami. Fara jest budowlą późnogotycką, orientowaną, murowaną z cegieł w układzie polskim z użyciem cegły glazurowanej. Jednonawowa, z prostokątnym prezbiterium o szerokości równej nawie. Od zachodu przylega do nawy wielokondygnacyjna prostokątna wieża o wysokości 62 m, nakryta wczesnobarokowym, miedzianym hełmem, składającym się z dwupoziomowej, ośmiobocznej latarni z iglicą, kulą i krzyżem. Na wieży zawieszone są trzy dzwony z 1533, 1749 i 1957 r. Od strony północnej znajduje się późnogotycka zakrystia i kaplica, a od strony południowej dodatkowe, używane obecnie jako główne, wejście do kościoła. Pierwotne wejście główne znajduje się pod wieżą. Ściany od zewnątrz wzmocnione uskokowymi przyporami. Elewację prezbiterium wieńczy kilkukondygnacyjny, schodkowy szczyt ozdobiony tynkowanymi płycinami w obramieniach z profilowanej cegły, krągłymi przeźroczami i sterczynami. W elewacji wschodniej znajdują się również dwie duże ostrołukowe blendy o dwuuskokowych ościeżach. Świątynia jest przykryta dachem dwuspadowym. Prezbiterium i nawę przykrywa sklepienie gwiaździste z XV/XVI wieku. W zakrystii i kruchcie pod wieżą występuje sklepienie krzyżowe. W wnętrzu na uwagę zasługuje wyposażenie. Ołtarz główny w prezbiterium zbudowany w stylu późnobarokowym z 1892 r. Po obu stronach mensy znajdują się dwie kolumny zakończone głowicami, ozdobione ornamentem roślinnym. Na kolumnach stoją posągi aniołów: św. Michała i św. Rafała z młodzieńcem u boku. W centrum ołtarza znajduje się kopia obrazu Tycjana z 1518 r. z weneckiego kościoła Santa Maria Gloriosa dei Frari, przedstawiającego wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (patronki kościoła). Nad obrazem znajduje się kartusz z napisem „Wywyższona Jesteś Święta Boża Rodzicielko”. W 1972 r. prezbiterium przystosowano do liturgii posoborowej i ustawiono nowy ołtarz, ufundowany przez ks. Kazimierza Łaszewskiego. Obecny, marmurowy ołtarz pochodzi z 1998 r. Ustawiono go podczas przebudowy prezbiterium i wymiany posadzki z drewnianej na marmurową. Dwa wyrzeźbione z drewna ołtarze boczne w stylu barokowym, zestawiono w 1950 r., po usunięciu wcześniejszych ołtarzy murowanych. W ołtarzu z prawej strony znajduje się późnorenesansowy obraz przedstawiający Adorację Matki Bożej przez świętych Wojciecha i Stanisława z ok. 1620 r., prawdopodobnie pędzla Andrzeja Stussa, od lat 70. częściowo przykryty barokową sukienką. W ołtarzu z lewej strony znajduje się obraz przedstawiający Trójcę Świętą z 1 połowy XVII wieku. Na belce tęczowej, w połowie długości kościoła, stoi barokowy krucyfiks z postacią ukrzyżowanego Chrystusa z I połowy XVIII wieku. Pod belką tęczową znajduje się drewniana zabytkowa ambona z rzeźbami czterech ewangelistów. Na ścianie północnej nawy, w miejscu dawnych, zamurowanych okien, znajdują się rzeźby patronów Polski: św. Wojciecha, św. Stanisława i św. Kazimierza, patrona rolników św. Izydora i św. Zygmunta męczennika z 1950 r. wykonane przez Józefa Berdyszaka. W zachodniej części nawy chór muzycznym z prospektem organowym, organy zbudowane zostały przez Dominika Biernackiego z Wrocławia w 1929 r. Pod chórem stoją dwa barokowe konfesjonały z końca XVIII wieku oraz klasycystyczna chrzcielnica. Znajduje się tutaj jeden z cenniejszych zabytków wyposażenia kościoła, manierystyczny nagrobek z piaskowca Jerzego Jączyńskiego, podstarościego śremskiego, z datą śmierci 1597 r., na którym zmarły przedstawiony jest w zbroi rycerskiej, w pozycji leżącej. Przy ścianie północnej kościoła znajduje się kaplica św. Józefa zbudowana w 1627 r. w której znajduje się krypta rodziny Chłapowskich i Raczyńskich (właścicieli pobliskiego Niesłabina). W kaplicy znajduje się ołtarz z obrazem św. Teresy od Dzieciątka Jezus na ścianach freski Jana Berdyszaka z 1955 r., przedstawiające sceny z życia Jezusa, Maryi i Józefa wykonane techniką sgraffito. Teren przykościelny otacza murowane ogrodzenie z XVI w z barokowymi bramami z końca XVIII w. Przy murze kościelnym od strony wschodniej stoi barokowa figura Św. Jana Nepomucena z 1734 r.

Zabytek dostępny. Bliższe informacje na temat parafii znajdują się na stronie www.sremfara.pl/

oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 27-11-2015 r.