Historia

W XIII i XIV wieku wieś Srebrna Góra należała do Górków herbu Łodzia. W XV wieku Srebrna Góra miała prawa miejskie i w 1458 r. ciążył na niej obowiązek wystawienia jednego żołnierza pieszego na wyprawę malborską. W 1552 roku, po śmierci ostatniego z rodu Górków - Stanisława, wojewody poznańskiego, majątek odziedziczył ród Czarnkowskich. W drugiej połowie XVII wieku dobra srebnogórskie należały do Andrzeja Smuszewskiego, starosty bobrowickiego. W 1770 r. właścicielami Srebrnej Góry byli Czarlińscy, po połowie XVIII wieku Anna ze Skrzetuskich Bojanowska. Pod koniec XVIII wieku wieś przejął Józef Radzimiński, wojewoda gnieźnieński. Na początku XX wieku Srebrna Góra jako wiano Marianny Radzimińskiej, przeszła na własność rodziny Moszczeńskich. W 1925 roku niszczejący dwór i podupadły majątek kupił architekt poznański Stanisław Mieczkowski. W Srebrnej Górze już od XV istniała siedziba właścicieli, jednak stopniowo popadała w ruinę. W końcu XVIII wieku nowy właściciel Józef Radzimiński przystąpił do budowy nowego, reprezentacyjnego założenia dworskiego. Drewniany dwór rozebrano pozostawiając jedynie fragmenty piwnic (obecnie w południowej części piwnic). Nowy okazały dwór wzniesiono około 1792 r. jako budowlę jednokondygnacyjną z facjatą. Na obszerny dziedziniec prowadziła murowana, wieloczłonowa, reprezentacyjna brama zbudowana w 1799 r. Około 1800 roku zbudowano oficynę i spichlerz usytuowane symetrycznie, po dwóch stronach dziedzińca. Za dworem od zachodu założono duży park krajobrazowy. Około 1930 r. nowy właściciel - Stanisław Mieczkowski wyremontował dwór. Przebudowano piwnice i urządzono w nich mieszkania dla ogrodnika i służby. Uporządkowano dziedziniec: ustawiono pergole, wzmocniono i uzupełniono mury oporowe, wzniesiono nowe ogrodzenie z balustradą tralkową. Stanisław Mieczkowski opracował także plan nowego zagospodarowania parku. Założył stawy rybne, sad i szkółkę drzew. W 1945 r. założenie dworskie przeszło na własność skarbu Państwa. W latach 1968 - 1974 we dworze, oficynie i spichlerzu przeprowadzono prace remontowo - konserwatorskie. Odnowiony zespół dworski przeznaczono na ośrodek szkoleniowy Wojewódzkiego Zrzeszenia Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Wągrowcu, a później Urzędu Wojewódzkiego w Pile. W 1981 roku umieszczono tu Państwowy Dom Pomocy Społecznej.

Opis

Zespół dworski w Srebrnej Górze wznosi się usytuowany jest w centralnej części wsi. Od wschodu graniczy z zespołem kościoła parafialnego p.w. Serca Jezusowego. Położony na wzniesieniu wyrównanym do kształtu prostokątnego dziedzińca zajazdowego, zamkniętego od zachodu dworem a od północy i południa analogicznymi budynkami oficyny i spichlerza, od wschodu brama wjazdową. Otoczony murem oporowymi balustradą z ok. 1925 r. Dwór, oficyna i spichlerz zbudowane na szkarpach wzniesienia z powodu różnicy poziomów są od strony dziedzińca jednokondygnacjowe, a od tyłu dwukondygnacjowe. Po stronie zachodniej i południowo zachodniej rozciąga się park krajobrazowy z sadzawką i grupami starych drzew. Dwór zwrócony frontem na zachód jest budowlą parterową, podpiwniczoną, na rzucie prostokąta. Rozmach i wielkopański charakter nadaje budynkowi zbudowany w elewacji frontowej portyk o wysokich kolumnach dźwigających tympanon pod koroną muru, na wysokości dachu osłaniający facjatę, od zachodu elewacja rozczłonkowana płytkim ryzalitem, całość przykryta bardzo wysokim dachem. We wnętrzu wprowadzono układ dwutraktowy z amfiladą w trakcie ogrodowym, z dużą reprezentacyjną sienią i salonem na osi. Oficyna i spichlerz od początku zaplanowane jako element kompozycyjny założenia dworsko - parkowego, podkreślają jego osiowy charakter. Oficyna zamyka od południa dziedziniec i wraz ze znajdującym się naprzeciw spichlerzem, tworzy architektoniczną ramę dla pałacu. Fasada o reprezentacyjnym, nawiązującym do dworu, portykowym charakterze. Od strony dziedzińca budynek jednokondygnacyjny, pokryty stromym dachem o stosunkowo dużej połaci, z portykiem kolumnowym na osi elewacji frontowej. Północna ogrodowa elewacja oficyny, w której główny akcent stanowi pseudoryzalit nawiązuje do elewacji ogrodowej dworu. Spichlerz od strony dziedzińca to także budynek jednokondygnacyjny, z portykiem kolumnowym na osi elewacji frontowej. Elewacja frontowa spichlerza, ukształtowana jak w oficynie, pozostałe elewacje o regularnej osiowej kompozycji, z dekoracyjnie zaakcentowanymi narożnikami, gzymsami międzykondygnacyjnymi i koronującymi oraz opaskami z uszakami i kluczem ujmującym otwory okienne. Istotnym elementem osiowej kompozycji założenia jest monumentalna brama usytuowana na wprost dworu. Bramę wjazdową wzniesiono w 1799 r. z inicjatywy Józefa Radzimińskiego, upamiętnia to data umieszczona na fryzie tryglifowym W eksponowanym miejscu bramy „w zwieńczeniu” znajdowały się nie zachowane do dziś inicjały właściciela „J.R.”. Bramie nadano właściwy epoce charakter klasycystyczny, w którym wyraźnie zaznaczają się tradycje schyłkowe prowincjonalnego baroku, przejawiającego się szczególnie w zwieńczeniu partii centralnej.

Park dostępny dla zwiedzających, we dworze, oficynie i spichlerzu znajduje się ob. Dom Pomocy Społecznej

Oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 24.11.2015 r.