Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl

Adres
Spycimierz

Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. poddębicki, gm. Uniejów - obszar wiejski

Grodzisko stanowi przykład grodziska pierścieniowatego wykorzystanego dla wzniesienia późnośredniowiecznego dworu na kopcu typu motte-and-bailey.

Usytuowanie i opis

Obiekt noszący lokalną nazwę „Góra Kasztelańska” zlokalizowany jest na dnie rozległej doliny lewego brzegu Warty, w odległości ok. 800 m na północny zachód od centrum wsi Spycimierz. Położony jest na niewielkim wywyższeniu wśród pól uprawnych i z trzech stron - z wyłączeniem południowego-wschodu - otoczony starą odnogą Warty noszącą nazwę Siekiernik i wpadającym do niego bezimiennym strumieniem. Od wschodu i północy wody te płyną w bezpośrednim sąsiedztwie wałów natomiast od zachodu i południa są oddalone od nich do ok. 290 m.

Grodzisko mierzące ok. 160 m w linii wschodniej oraz ok. 110 m. linii północno-południowej zajmuje powierzchnię ok. 1,5 ha, na której obrzeżu zachowały się znacząco zniszczone orką wały. W jego zach. partii znajdują się relikty niegdyś eliptycznego, dziś raczej już kolistego stożka, którego przewyższenie stosunku do otaczających pól dochodzi do ok. 2,6 m. Cała powierzchnia obiektu wykorzystywana jest rolniczo, przy czym fakt, iż jest on podzielony między kilkunastu właścicieli spowodował zróżnicowanie stopnia destrukcji różnych jego partii.

Historia

O Spycimierzu, nazywanym do niedawna Spicymierzem wspomina Gall Anonim opisując wypadki z lat 1107-1108, informując przy tym m.in., iż właśnie tu Bolesław Krzywousty walczący ze bratem Zbigniewem więzić miał będącego tegoż stronnikiem arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina. W 1136 r. gród spycimierski wzmiankowany jest już jako centrum noszącej tą samą nazwę kasztelanii. W 1331 r. castrum, którym władał podówczas kasztelan łęczycki Paweł Ogon z Lubina zostało spalone w czasie krzyżackiej rejzy. Nie wiemy czy warownia była wówczas jego własnością prywatną, czy też dzierżył on tylko obiekt pozostający należący nadal w domenie monarszej. To drugie sugeruje fakt, iż w 1347 r. castrum dysponował król Kazimierz Wielki, przekazując je wraz z przyległą wsią i kilkoma innymi osadami arcybiskupowi Jarosławowi w zamian za leżącą na Kujawach włość przedecką. Zarazem jednak prawa do tych dóbr rościli sobie synowie Pawła, lecz arcybiskup spłacił ich 60 grzywnami groszy. Spycimierz pozostał własnością kościelną aż do końca XVIII w., przy czym szybko utracił znaczenie na rzecz odległego o ok. 3 km Uniejowa.

Gród powstał zapewne z fundacji monarszej i funkcjonował od początku XII do XIV w., pierwotnie jako obiekt z otoczonym przez wał majdanem, zaś w XIV w. przekształcono go w zaopatrzony w umocniony dziedziniec dwór na kopcu.

Stan i wyniki badań

Grodzisko kilkakrotnie było przedmiotem penetracji powierzchniowych (prowadzili je m.in. Roman Jakimowicz w 1923 r. oraz Janina Kamińska w 1949 r.), a latach 60. XX w. było badane wykopaliskowo przez ekspedycję ówczesnego Zakładu Archeologii Polski Środkowej Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk (ob. Instytut Archeologii i Etnologii PAN) kierowaną przez Andrzeja Nadolskiego i Tadeusza Poklewskiego. Ustalono wówczas, iż warownia o formie pierścieniowatej, mająca średnicę ok. 150 m, otoczona wałem mierzącym u podstawy 6,5 m i wysokim na ok 4-5 m powstała w końcu XII w., zaś kres jej egzystencji połączony został z wydarzeniami 1331 roku. Niedługo potem w jej zachodniej partii usypano duży stożekowaty kopiec, na którym wzniesiono dwór, mający być może formę wieży.

Kolejne prace badawcze podjęto w 2014 r., przy czym tym razem metodami nieinwazyjnymi prowadzili je Jerzy Sikora, Piotr Wroniecki, Piotr Krzysztof Kittel, Łukasz Trzciński i Wiesław Stępień. W ich trakcie przy wykorzystaniu metody magnetycznej zlokalizowano anomalie odpowiadające przebiegowi spalonego wału najstarszego grodu, znanego już z badań z lat 60. XX wieku. Z kolei badania elektrooporowe ujawniły, iż młodszemu założeniu z stożkowatym nasypem od wsch. towarzyszył umocniony dziedziniec, którego narys w znacznym stopniu pokrywał się z zasięgiem obiektu pierwotnego. Wreszcie przy zastosowaniu badań fosforowych oraz dzięki prospekcji powierzchniowej wykazano, iż warowni nie towarzyszyło osadnictwo otwarte, a najbliższa osada znajdowała się na terenie dzisiejszej wsi Spycimierz.

Zabytek dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Janusz Pietrzak, 21.12.2014 r.

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_10_AR.36850, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_AR.1217099,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_AR.115656