Kościół umiejscowiony na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Historia

Najstarsze wzmianki, w których kościół wymieniany jest jako świątynia parafialna pochodzą z lat 1376 i 1447, jednak według najnowszych badań dendrochronologicznych, przeprowadzonych w 2008 r., kościół został wybudowany w latach 1776-1777, a drewniana wieża w roku 1572. W okresie poprzedzającym budowę kościoła wieża została przykryta nowym dachem. Można przypuszczać, iż stanowi ona pozostałość istniejącej w tym miejscu budowli sakralnej lub została przeniesiona z innej miejscowości i wykorzystana wtórnie. W XIX w. obiekt był mocno zniszczony. W latach 1905-1906 odbył się remont kościoła. W ramach przeprowadzonych wówczas prac rozbudowano zakrystię w kierunku zachodnim oraz wzmocniono lisicami ściany nawy. Przed rokiem 1943, prawdopodobnie w latach 1937-1938, wybudowano konstrukcję wzmacniającą więźbę dachową nad nawą. Możliwe, że w tym samym czasie położono posadzkę w nawie. Od lat 50. XX w. stan obiektu pogarszał się. W latach 60. ściany kościoła pokryto gontem, a w zakrystii położono posadzkę z marmuru. W apsydzie wykonano wówczas podstawę pod tryptyk ołtarzowy, a do wejścia dobudowano przedsionek. W latach 70., po wzniesieniu kościoła parafialnego pw. NMP Królowej w Smolnicy, drewniana świątynia stała się obiektem pomocniczym, przez pewien czas pełniąc funkcję kaplicy przedpogrzebowej. Od końca lat 90. zabytkowy kościół przestał być użytkowany. W latach 2007-2014 przeprowadzono kompleksowe prace remontowe i konserwatorskie, w ramach których dokonano częściowej wymiany ścian, konstrukcji dachowej oraz pokrycia dachu. Zlikwidowano elementy wtórne, takie jak przedsionek i lukarny. Zrezygnowano także z szalowania ścian gontem. Budynek zaopatrzono w instalację elektryczną, przeciwpożarową i alarmową. Pracom konserwatorskim poddano także dekoracje malarskie oraz prospekt organowy i organy.

Opis

Kościół usytuowany jest w północno-wschodniej części cmentarza parafialnego w Smolnicy, w pobliżu skrzyżowania ulicy Wiejskiej i Kościelnej. Teren cmentarza, od strony południowej i wschodniej, otoczony jest wysokimi zadrzewieniami pobliskiego lasu. Kościół jest świątynią salową, na rzucie prostokąta, z węższą od nawy, trójboczną apsydą, umiejscowioną po stronie wschodniej. Nawa nakryta jest dachem dwuspadowym, nad apsydą znajduje się dach trójspadowy. Od strony północnej usytuowana została zakrystia, wybudowana na rzucie wydłużonego prostokąta. Od strony zachodniej umiejscowiono drewnianą wieżę, na rzucie kwadratu. Ściany wieży są pochyłe i zwieńczone dachem namiotowym. Bryła kościoła jest zwarta. Pierwotnym budulcem ścian było drewno sosnowe, w więźbie dachowej wykorzystano także drewno świerkowe, wieża została zbudowana z drewna dębowego. W trakcie prac remontowych, rekonstruowane belki wykonano z drewna modrzewiowego. Obiekt został wybudowany w konstrukcji zrębowej na podmurówce. Pierwotnie, płytkie fundamenty budowli wykonane były z kamienia polnego. Ściany nawy i wieży wzmocniono lisicami, więźba dachowa, krokwiowo-jętkowa, została wzmocniona konstrukcją wieszarową. Wszystkie połacie dachowe pokryto gontem. Szczyty dachów ozdobiono krzyżami. Wewnątrz świątyni znajdują się stropy drewniane. Nad apsydą sklepienie pozorne, trójpolowe, w nawie sufit deskowy z fasetą, pod chórem strop belkowy. Elewacja zachodnia i wschodnia są jednoosiowe, elewacja południowa i północna pięcioosiowe. Wejście zostało umiejscowione w elewacji zachodniej. Wewnątrz znajduje się chór muzyczny, wsparty na czterech profilowanych słupach z zastrzałami oraz empora. Cennym elementem wystroju wnętrza są zrekonstruowane i odnowione w ramach prac konserwatorskich malowidła oraz prospekt organowy.

Zabytek dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Ewa Waryś, OT NID w Katowicach, 31-01-2018 r.