Obiekt należy do grupy zamków Jury Krakowsko-Częstochowskiej i tzw. Szlaku Orlich Gniazd. Zachowane relikty zamku są bardzo cennym przykładem późnośredniowiecznego założenia rezydencjonalno-obronnego. Ruiny poza wartościami historycznymi, artystycznymi i naukowymi, charakteryzują się również wartością dawności przejawiającą się oddziaływaniem emocjonalnym zabytku.

Historia

Początki zamku w Smoleniu sięgają najprawdopodobniej XIV w. W średniowiecznych źródłach pisanych zamek nazywano Pilicą i dopiero w XVI w. zmienił nazwę na Smoleń. Po raz pierwszy wzmiankowany jest w 1394 r., a następnie w 1396 r. i 1423 r. Założenie było rodową siedzibą Toporczyków - Pileckich i można domniemywać, że ufundował je Jan z Pilicy, który w latach 1341-1347 piastował urząd kasztelana radomskiego i jest on pierwszym poświadczonym dziedzicem okolicznych włości. W XV w. dobra pileckie przeszły w posiadanie rodu Leliwitów, którzy przyjęli także nazwisko Pileckich. W 1570 r. ostatni przedstawiciel tej rodziny, tj. Jan Pilecki, sprzedał zamek biskupowi krakowskiemu Filipowi Padniewskiemu, który z kolei przekazał go swojemu bratankowi Wojciechowi Padniewskiemu. Ten nie mieszkał już w warowni lecz poniżej wzgórza zamkowego, na folwarku zwanym Smoleniem i można z tego wnosić, że w końcu XVI w. obiekt zaczął pustoszeć. W 1610 r. Wojciech Padniewski wzniósł w sąsiedniej Pilicy nowe założenie obronno-rezydencjonalne, co zapewne wiązało się z porzuceniem średniowiecznej smoleńskiej warowni.

Opis

Ruiny zamku znajdują się na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, na wysokiej wapiennej skale (485 m n.p.m.), na południowo zachodnim końcu wsi. Założenie zachowane w formie tzw. trwałej ruiny składa się z dominującego, niedużego zamku górnego, wraz z charakterystyczną cylindryczną wieżą (obecnie ok. 16 m wysokości i ok. 7,5 m średnicy), oraz z dwóch zamków dolnych, tj. zachodniego i wschodniego. Całość wzniesiono z miejscowego kamienia wapiennego. Badania archeologiczno-architektoniczne przeprowadził w 1997 r. Błażej Muzolf.

Zabytek jest dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 10.09.2015 r.

Bibliografia

• Bogdanowski J., Dawna linia obronna Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Problemy konserwacji i adopcji dla turystyki, „Ochrona Zabytków“ 1964, nr 4, s. 3-36.
• Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VI: Województwo katowickie, z. 9: Powiat myszkowski, I. Rejduch-Samkowa, J. Samek (red.), Warszawa 1962, s. 16-18.
• Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2007.