Historia

O parafii w Służewie wzmiankowano w latach 1325-1327. Z tego czasu pochodził też pierwszy drewniany kościół p.w. św. Jana Chrzciciela, który ufundowali właściciele majątku - Służewscy herbu Pomian. Obecny kościół wzniesiono w 1560 r. z zasobów fundacji Jana Służewskiego (wojewody brzesko-kujawskiego) i jego żony Małgorzaty ze Sztemberku Kostkówny. Został wystawiony w miejscu starego, drewnianego, przeniesionego do Brudni obiektu pod Dąbrową Biskupią. Uroczystej konsekracji świątyni dokonał w 1581 r. bp kujawski Stanisław Karnkowski. Pierwszym proboszczem nowego kościoła został kanonik włocławski ks. Mateusz Wyszczelski. Przez kolejne stulecia budynek był wielokrotnie odnawiany. Najbardziej znaczącą przebudowę przeszedł w latach 1898-1899, kiedy to (przy wydatnej pomocy ówczesnych właścicieli Służewa, Wodzińskich), wymieniono sklepienie korpusu nawowego i podwyższono o jedną kondygnację wieżę. Leon Wodziński sprowadził do Służewa znanego rzeźbiarza Wacława Bębnowskiego, któremu zlecił wykonanie rzeźb w świątyni. W okresie II wojny światowej kościół został zamknięty, a następnie utworzono w nim magazyn zboża. Po wyzwoleniu miejscowa ludność uporządkowała i odnowiła zniszczony przez Niemców budynek.

Opis

Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela usytuowany na placu Jana Pawła II w środkowej części wsi, frontem zwrócony jest do ul. Brzeskiej i zlokalizowany po jej zachodniej stronie. Budynek wzniesiono w stylu gotycko-renesansowym, a ponadto orientowano go.

Prezbiterium skonstruowano na planie prostokąta - dwuprzęsłowe; od wschodu zamknięte ścianą prostą, od północy ulokowano zakrystię z lożą kolatorską na piętrze, przeznaczoną dla fundatorów i dobroczyńców kościoła. Korpus dwunawowy jest wyższy i szerszy od prezbiterium, trójprzęsłowy z kwadratową wieżą od zachodu i przybudówką od strony północnej. Przybudówkę zblokowano i połączono z zakrystią. Ta ostatnia mieści w przyziemiu składzik oraz kruchtę z kręconymi schodami w klatce schodowej, prowadzącą na empory.

Kościół murowano z cegły na podmurówce z głazów narzutowych. Dachy są siodłowe, kryte dachówką ceramiczną. Elewacji budynku nie otynkowano, natomiast detale architektoniczne w postaci gzymsów, obramień okiennych i blend pokryto tynkiem i pomalowano na biały kolor. Fasadę zachodnią zaakcentowano prostopadłościenną wieżą z sześcioma kondygnacjami, rozdzielonymi fryzami opaskowymi. Opięto ją w narożach (do wysokości trzeciej kondygnacji), wielouskokowymi szkarpami, dodatkowo zwieńczono wieloboczną iglicą.

Wieżę i szczyty pozostałych elewacji „ożywiono” wieloma blendami zamkniętymi półkoliście. Bogatą architekturą wyróżniają się zwłaszcza szczyty elewacji wschodniej korpusu i prezbiterium, wzbogacone falistymi spływami. Wschodnie naroża prezbiterium i zachodnie nawy opięto cylindrycznymi szkarpami o jednym uskoku. Wnętrze korpusu jest dwunawowe, podzielone dwoma ośmiobocznymi filarami, dźwigającymi pierwotnie sklepienie żebrowe. Pod koniec XIX w. zastąpiono je obecnym, złożonym z trzech poprzecznych kolebek, które rozdzielono gurtami. W prezbiterium znalazło się oryginalne sklepienie kolebkowe z lunetami, a w loży kolatorskiej (na piętrze) strop belkowy, kasetonowy. Tęcza, otwory okienne i drzwiowe, arkady loży i empory - zamknięto półkoliście. Wystrój wnętrza ma charakter secesyjny, w większości stiukowy, wykonany ok. 1900 r. przez rzeźbiarza Wacława Bębnowskiego i malarza Leona Kowalskiego. Z pierwotnego wystroju wnętrza zachowało się m.in.: renesansowe tabernakulum w ołtarzu głównym z ok. 1560 r., barokowy ołtarz boczny z XVIII w. oraz rzeźby: krucyfiks z przełomu XVI i XVII w. oraz Chrystus Zmartwychwstały z XVIII wieku.

Zabytek dostępny.

Oprac. Bernardeta Popek- Olszowa, OT NID w Toruniu, 17-11-2015 r.