Budynek od czasu powstania do dziś pełni tę samą funkcję - jest siedzibą władz miejskich.

Historia

W 1897 r. z inicjatywy burmistrza Hansa Matthesa został ogłoszony konkurs na projekt nowego ratusza, który miał zastąpić dotychczasowy budynek ratuszowy z 1789 r., usytuowany na Starym Rynku w Słupsku. W kwietniu 1899 r. rozpoczęto budowę nowej siedziby magistratu według projektu architekta Karla Zaara i inżyniera Rudolfa Vahla z Berlina, zdobywców pierwszej nagrody w konkursie. Nowy ratusz powstał przy dużym placu, zwanym Wollmarkt (Targ Wełniany), później Stefans-Platz, który do ok. poł. XIX w. był bagiennym gruntem położonym przed bramą Nową. Czwartego lipca 1901 r. oddano do użytku budynek ratusza (na jego budowę wydano kwotę dwukrotnie przekraczającą sumę przeznaczoną na ten cel przez Radę Miejską - 600 tysięcy marek zamiast przewidzianych 300 tysięcy). Wnętrza nowej budowli starannie urządzono i wyposażono w drewniane boazerie, dekoracyjne stropy kasetonowe i belkowe, meble, gazowe żyrandole (ob. przerobione na elektryczne), tapety, malowidła i obrazy o tematyce historycznej autorstwa berlińskich profesorów Josepha Scheurenberga i Friedricha Klein-Chevalier, a także witraże z pracowni Diddena i Buscha, Martina Riegelmanna i Alberta Luthi. Wraz z budynkiem ratusza wzniesiono ogrodzenie (również według projektu Karla Zaara i Rudolfa Vahla, zwycięzców konkursu). Nieuszkodzony działaniami wojennymi budynek 10 sierpnia 1945 r. przejął na swoją siedzibę Zarząd Miejski Słupska. W 1950 r. restaurację ratuszową (istniejącą od początku w południowej części „niskiego parteru”) zamieniono na bibliotekę, w 1971 r. - na Pałac Ślubów.

Opis

Ratusz jest budynkiem wolno stojącym, usytuowanym centralnie w zachodniej pierzei pl. Zwycięstwa po południowo-zachodniej stronie bramy Nowej. Działka, na której znajduje się budowla, jest wydzielona od południa i północy ogrodzeniem, domkniętym od wschodu po obu stronach ratusza bramami z furtkami. Ratusz reprezentuje styl neogotycki z elementami secesji. Rzut budynku oparty na planie zbliżonym do litery „C” - po stronie wschodniej (od frontu) korpus główny, po stronie północnej i południowej dwa skrzydła boczne. Bryła rozczłonkowana, trójkondygnacyjna, z dodatkową kondygnacją w suterenie, wszystkie dachy dwuspadowe. Korpus główny półtoratraktowy, z asymetrycznie umieszczonym ryzalitem z wejściem prowadzącym do reprezentacyjnego holu. Kalenica dachu w części środkowej równoległa do linii pierzei, w skrajnych osiach prostopadła. Nad głównym wejściem wysoka kwadratowa wieża o formie nawiązującej do architektury obronnej. Skrzydła boczne półtoratraktowe, w części zachodniej dwuipółtraktowe, od strony zachodniej szczyty naczółkowe. Budynek murowany. Elewacje częściowo licowane cegłą, częściowo tynkowane. Obramienia otworów, narożniki i detale z profilowanych cegieł lub glazurowanych kształtek. Otwory okienne i drzwiowe domknięte odcinkowo, niekiedy ostrołucznie, parapety pulpitowe z glazurowanych płytek. Elewacja frontowa (wschodnia) najstaranniej opracowana, dziewięcioosiowa, asymetryczna, złożona z czterech symetrycznych segmentów. Skrajne segmenty (dwuosiowy i trójosiowy) zwieńczone dekoracyjnymi szczytami, dzielonymi pionowo sterczynami na pola zdobione blendami i domknięte trójkątnymi szczycikami. Środkowy segment (osie od trzeciej do piątej) ma w przyziemiu dwukondygnacyjne rozglifione ostrołuczne wnęki z dużymi oknami. Powyżej, nad szerokim pulpitowym daszkiem, dwie kondygnacje tynkowane, domknięte krenelażową attyką i zwieńczone kalenicowym dachem z trójkątnymi lukarnami. Kolejny segment to masywna wieża w szóstej osi - w przyziemiu ostrołuczny portal flankowany sterczynami, w najwyższej części pozorne machikuły i loggia z blankami balustrady, nad nimi dwuspadowy dach kalenicowy z latarnią zwieńczoną cebulastym hełmem. Elewacje południowa i północna asymetryczne, dwunastoosiowe, obie dwuczłonowe: część zachodnia siedmioosiowa, tynkowana, część wschodnia licowana. Wszystkie otwory okienne domknięte odcinkowo. Na elewacji południowej w ósmej osi trójboczna wieżyczka, w dziewiątej osi balkon na konsolach. Na elewacji północnej część wschodnia flankowana sterczynami. Elewacja zachodnia korpusu głównego (tylna) asymetryczna, ośmioosiowa, w drugiej osi szeroki ryzalit klatki schodowej o ściętych narożach. Ryzalit przepruty schodkowo pięcioma rzędami wysokich okien, zwieńczony pozornym blankowaniem i facjatką na osi z czterema sterczynami. Elewacje zachodnie skrzydeł bocznych trójosiowe, zwieńczone naczółkami. Ratusz ma spójne stylowo ogrodzenie murowane z cegły, licowane, zdobione daszkami i dekoracjami z glazurowanych kształtek. Od wschodu dwie masywne i wysokie bramy z furtkami symetrycznie oskrzydlają elewację frontową ratusza, po czym ogrodzenie załamuje się pod kątem prostym i w formie najpierw wysokich arkad zwieńczonych sterczynami, następnie niskiego muru ze słupkami domkniętymi daszkiem, biegnie wzdłuż południowej i północnej granicy działki. Dwie ostrołuczne bramy zwieńczone szczytem z kolistą blendą, nad którym się siedem sterczyn - dwie ośmioboczne, zwieńczone glazurowym daszkiem z kwiatonem, flankują szczyt, pozostałe, mniejsze, uskokowo go wieńczą. Otwory furtek domknięte odcinkowo, nad nimi dwa ostrołuczne wąskie otwory w murze zwieńczonym dwuspadowym daszkiem. Skrzydła bram i furtek oraz wypełnienia przęseł ogrodzenia z kutych krat z elementami dekoracji w stylu secesji. Wnętrza ratusza zachowały d. rozplanowanie i w dużej mierze autentyczny wystrój. Główne wejście prowadzi przez bogato zdobioną sień (m.in. witraż, dwa obrazy Friedricha Klein-Chevalier w ostrołucznych wnękach) do reprezentacyjnego holu ze sklepieniem gwiaździstym, wspartym na sześciu kamiennych kolumnach (witraż w trójdzielnym oknie z pracowni Diddena i Buscha z Berlina). Odchodzący od holu korytarz jest sklepiony krzyżowo i ma malowaną dekorację kwiatową. Na pierwszym piętrze znajduje się gabinet prezydenta miasta, ze stropem belkowym, oryginalną boazerią i tapetą imitującą kurdyban oraz z witrażami w aneksie, ponadto jest tutaj sala posiedzeń z boazerią, rzędem witraży w oknach (z berlińskiej pracowni Martina Riegelmanna) i stropem zdobionym na obwodzie kasetonami z malowaną secesyjną dekoracją. Na drugim piętrze, w północno-wschodnim narożu, jest reprezentacyjna sala posiedzeń z bogato rzeźbioną stolarką (we wszystkich oknach witraże, na ścianach dwa monumentalne obrazy o tematyce historycznej autorstwa Josepha Scheurenberga). W południowej części niskiego parteru znajdują się pomieszczenia Pałacu Ślubów (pierwotnie restauracja), z częściowo zachowanym wystrojem (belkowy strop i malowidła na tynku).

Dostęp do zabytku ograniczony. Możliwość zwiedzania części dostępnej publicznie (sień, hol, schody, korytarze) w godzinach pracy Urzędu Miejskiego w Słupsku.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 07.08.2014 r.