Ten zachowany relikt nieistniejącego już założenia dworskiego stanowi cenny dokument ginącej sztuki ciesielskiej oraz przykład znikających z krajobrazu tradycyjnych form drewnianej zabudowy o charakterze folwarcznym.

Historia

Wieś Skomlin po raz pierwszy występuje w dokumencie z 1250 r., jako lokowana na prawie niemieckim. W 1253 r. wymieniona była wśród wsi darowanych klasztorowi Cystersek w Ołoboku. W 1378 r. Władysław Opolczyk jako wieś książęcą darował Skomlin i fortalicję Toplin Janowi Szofowi. Własnością rodziny Szofów wieś pozostawała w XV i na początku XVI w. Budowę drewnianego spichlerza folwarcznego w 1777 roku należy wiązać z rodziną Bartochowskich, do których majątek należał również XIX w. W 1912 r. właścicielem majątku był Ignacy Bąkowski, w jego rękach pozostawał on do l. 40-XX w. Po wojnie włości folwarczne zostały rozparcelowane, a zabudowania folwarczne wraz ze spichlerzem przejęła Gminna Spółdzielnia w Skomlinie. Obecnie właścicielem spichlerza jest Gmina Skomlin. Obiekt nie jest użytkowany. Gruntowne remonty zabytku przeprowadzone były w latach 50. i 70. XX w. W latach 2010-13 wymieniono zniszczone gonty na papę.

Opis

Spichlerz usytuowany jest w północnej części dawnego zespołu dworskiego, którego układ przestrzenny obecnie uległ dość silnemu przekształceniu, głównie z powodu rozbiórki dworu i budowy w jego miejscu szkoły. Ustawiony jest ścianami wzdłużnymi na osi wschód-zachód i zwrócony elewacją frontową na północ. XVIII-wieczny drewniany, dwukondygnacyjny spichlerz został wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, z kolumnowym gankiem od północy. Jego zwartą, prostopadłościenną bryłę nakrywa wysoki dwuspadowy dach z okapem wspartym na wysuniętych belkach stropowych o podciętych, zaoblonych końcówkach. Przylegający do północnej ściany dwusłupowy ganek, wieńczy wysoki jednospadowy dach. Drewniane ściany spichlerza wykonane zostały w konstrukcji mieszanej: sumikowo-łątkowej i zrębowej z ostatkami (w narożnikach, obecnie oszalowanych pionowo deskami). Trójkątne szczyty jednostronnie oszalowane deskami z listwowaniem. Każdą kondygnację nakrywa strop drewniany belkowy tzw. nagi. Dachy i okapy obecnie pokryte są papą. Pierwotnie spichlerz nakrywał gont ułożony podwójnie. Elewacje posadowione są na kamiennej podmurówce (częściowo wtórnie otynkowanej), drewniane, z odsłoniętą konstrukcją. W poziomie dzieli je jednospadowy daszek okapowy wsparty na wysuniętych końcówkach belek stropowych i płatwi. Rytmicznie ukształtowaną dyspozycję elewacji dodatkowo podkreślają rozmieszczone osiowo niewielkie otwory okienne w kształcie leżącego prostokąta, zabezpieczone od strony wnętrza kratą z zadziorem. Na osi elewacji frontowej (północnej) znajduje się wejście do spichlerza poprzedzone parterowym, gankiem wspartym na dwóch drewnianych ozdobnie profilowanych słupach ustawionych na podeście (rampie) ze schodami. Drzwi główne drewniane spagowe, opierzone są z zewnątrz deskami ułożonymi w geometryczny wzór, z ćwiekami. Na każdej kondygnacji jednoprzestrzenne wnętrze podzielone jest dwoma rzędami słupów z mieczami podtrzymującymi tragarze (podciągi) i belki stropu. Komunikację między poziomami zapewniają drewniane schody drabiniaste.

Zabytek dostępny z zewnątrz cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu z właścicielem.

Oprac. Elżbieta Cieślak, 15.12.2014 r.