Miejsce zjazdu trzech cesarzy (cara Aleksandra III i jego gości, Wilhelma I i Franciszka Józefa I), który odbył się 15-17 września 1884 roku. Rezydencja arcybiskupa Ignacego Krasickiego. Tu powstawały jego kazania, wiersze, bajki i rozprawy (w tym trzecia część „Pana Podstolego”, przekład „Żywotów zacnych mężów” Plutarcha, rozprawa „O rymotwórstwie i rymotwórcach”). Autorami projektów obiektów w zespole, bądź ich przebudów byli architekci tej miary co Efraim Schroeger, Adam Idźkowski i Ippolito Monighetti. Zachowany historyczny układ przestrzenny zespołu i drzewostan parku.

Historia

Ugoda zawarta w 1359 roku, pomiędzy księciem mazowieckim Ziemowitem III, a arcybiskupem Jarosławem Bogorią ze Skotnik potwierdzała prawo arcybiskupów do kasztelanii łowickiej (zwanej później Księstwem Łowickim), w tym do terenu na którym znajduje się dziś pałac i park w Skierniewicach. Istniejący wtedy, drewniany dwór otoczony ogrodem, wraz z zabudowaniami gospodarczymi położony był na prawym brzegu rzeki Łupi i służył arcybiskupom, pomiędzy rokiem 1359 a 1608, do odpoczynku w czasie podróży po terenie archidiecezji. Po roku 1608 miejsce to zmieniono na stałą rezydencję arcybiskupów. Wtedy też zaczęło spełniać ważną funkcję państwową, wobec faktu, że prymas w dawnej Rzeczypospolitej był nie tylko dostojnikiem kościelnym, ale także osobą pierwszą po królu. W 1609 roku prymas Wojciech Baranowski rozpoczął na miejscu drewnianego dworu budowę renesansowego pałacu. Budowa pałacu trwała do 1619 roku i zakończona została za czasów arcybiskupa Wawrzyńca Gembickiego. Piętrowy, kryty dachówką budynek miał 8 izb na parterze i apartamenty reprezentacyjne na piętrze. Później wokół pałacu wzniesiono budynki gospodarcze i oranżerię, które dały początek istniejącej do dzisiaj osadzie pałacowej. W 1620 roku przy pałacu założono ogród włoski z drzewami owocowymi i krzewami winnymi. Pałac stanowił siedzibę kolejnych prymasów: Stanisława Szembeka, Teodora Potockiego czy Krzysztofa Szembeka. Ze wzniesionego wtedy budynku zachowały się sklepione piwnice i fragmenty murów w środkowej części dzisiejszego pałacu. Rezydencja prymasów została częściowo zdewastowana w czasie najazdu szwedzkiego w latach 1655 - 1657. W XVIII w. pałac był kilkakrotnie przebudowywany i odnawiany, po raz pierwszy około 1721 roku. Kres świetności siedemnastowiecznego pałacu położył w 1759 roku katastrofalny pożar. Odbudowę rezydencji podjęto na polecenie prymasa Władysława Aleksandra Łubieńskiego. Przeprowadzono ją w latach 1761-1766. Kolejną przebudowę pałacu w stylu klasycystycznym przeprowadzono w latach 1779-1780, w czasach prymasa Antoniego Ostrowskiego, według projektu architekta Efraima Schroegera. Dodano wtedy od wschodu dwie osie, dobudowano do budynku głównego kaplicę pałacową i galerię oraz przebudowano fasadę pałacu i część jego wnętrz. W wyniku tych działań pałac otrzymał ostateczny kształt. W sąsiedztwie budynku pałacowego, według projektu Schroegera, powstały w stylu klasycystycznym trzy oficyny i kuchnia, składające się na dzisiejszą osadę pałacową. W latach 1779-1780, także według projektu Efraima Schroegera wzniesiono bramę pałacową z kordegardami. Renesansowy ogród włoski został przebudowany - powstał park w stylu francuskim zawierający m. in. kaskady, groty i altanki. Ostatni arcybiskup rezydującym w pałacu, poeta i wybitny pisarz doby oświecenia, Ignacy Krasicki, mieszkający i tworzący w Skierniewicach w latach 1795 - 1801, przebudował i powiększył park. Sprowadził z Heilsbergu ogrodnika Johanna Krebsa, który prowadził ogród, odpowiednio do życzeń prymasa, upodabniając go do dawnej rezydencji prymasów warmińskich, znajdującej się w Smolanach na Warmii, w której Krasicki rezydował do 1795 roku. W tym stanie pałac i park przetrwały do II rozbioru Polski. W 1796 roku, po utracie niepodległości kraju, nastąpiła sekularyzacja dóbr kościelnych. Rząd pruski skonfiskował wszystkie dobra prymasowskie, w tym cały majątek skierniewicki, Po 1806 r., po zwycięstwie Francji nad Prusami, Napoleon podarował Księstwo Łowickie, wraz z pałacem w Skierniewicach, marszałkowi Ludwikowi Mikołajowi Davout. Po klęsce Napoleona, w 1813 r. pałac przejęli Rosjanie. Od 1817 do 1830 r. pełnił on funkcję koszarów wojskowych, a jedną z oficyn pałacowych w 1818 r. przebudowano na lazaret. Od 1820 r. pałac stanowił własność Wielkiego Księcia Konstantego, nadaną mu przez brata, cara Aleksandra I wraz z Księstwem Łowickim. Po śmierci Wielkiego Księcia Konstantego w 1831 r. ziemie te przeszły w posiadanie jego żony - Joanny Grudzińskiej. W tym samym roku 1831, po śmierci Joanny Grudzińskiej, księstwo Łowickie przeszło na własność carów rosyjskich, a pałac stał się letnią rezydencją rodziny carskiej. Właścicielami ekonomii skierniewickiej byli kolejno carowie: Mikołaj I (od 2-X-1838 r.), Aleksander II (od 22-VII-1856 r.), Aleksander III (od 30-IV-1881 r.), Mikołaj II Aleksandrowicz (od 28-XII-1894 r.). W latach 1833-1859 pod kierunkiem architekta Adama Idźkowskiego przeprowadzono kolejną przebudowę pałacu, nadając mu styl późnoklasycystyczny. Zmianie uległa szczególnie elewacja frontowa. W tym czasie w centrum kaplicy ustawiono ikonostas i przekształcono zwieńczenie kopuły. Przebudowa objęła również oficyny, które dostosowano do potrzeb dworskich. W północnej części parku, przyłączonej do parku pałacowego w 1845 r., po realizacji uruchomionej w tym samym roku Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, wzniesiono w 1841 r. wg projektu architekta Adama Idźkowskiego pałacyk. Nosi on różne nazwy: willa Aleksandria (od stacjonujących tu adiutantów cara Aleksandra II), Sabediany (od imienia zamieszkującej go Czerkieski - branki księcia Aleksandra Bariatyńskiego), pałacyk myśliwski (był siedzibą gości cara, którzy stąd wyruszali na polowania do pobliskiego Zwierzyńca). W latach 1830 - 1845 ogrody i park pałacowy powiększono i gruntownie przebudowano, tworząc park krajobrazowy. W 1845 r. na terenie parku wybudowano pierwszy budynek dworca kolejowego - dworzec carski według projektu arch. Adama Idżkowskiego. Po powstaniu styczniowym, w 1870 r., car Aleksander II nadał w dożywocie dobra skierniewickie wraz z pałacem feldmarszałkowi Aleksandrowi Bariatyńskiemu za zdobycie wschodniego Kaukazu. W roku 1872 z inicjatywy obdarowanego podjęto prace przy projektowaniu przebudowy rezydencji i obiektów osady pałacowej. Prace według projektów architekta Ippolito Monighettiego realizowano w latach 1883-1884. Główny korpus poszerzono o boczne przybudówki z wieżami, a zamiast balkonu wzniesiono masywny podjazd z tarasami. Od północy wybudowano ryzalit z salą na półpiętrze, a na attyce umieszczono kartusz z herbem carskim. Elewacji budynku nadano formy neorenesansowe, obniżono dach i attykę. Wnętrze pałacu przebudowano na eklektyczne. Wtedy również dobudowano pergolę z podziemnym korytarzem łączącym pałac z oranżerią (kuchnią) i odwachem. Kuchnia została przebudowana w formach neorenesansowych, z przeznaczeniem na oranżerię, w której hodowano drzewa pomarańczowe, cytrynowe i winorośl. Przekształcono otoczenie pałacu - ogród zmieniono na noszący cechy stylu angielskiego park krajobrazowy. Przebudowano inne obiekty zespołu: oborę adaptowano na wozownię, przebudowano trzy oficyny. Wymienione obiekty w wyniku tych działań zatraciły cechy stylowe. Wzniesiono holendernię, jako obiekt towarzyszący osadzie pałacowej z przeznaczeniem na oborę i inne cele gospodarcze. Po śmierci Aleksandra Bariatyńskiego w 1878 r., pałac w Skierniewicach wrócił do carów, których własnością pozostał do I wojny światowej. W końcu XIX w. park stanowił bardzo znaczący, efektowny element zespołu, a na jego wartości składały się: olbrzymie drzewa różnych gatunków, kanały z mostkami, stawy, aleje i trawniki. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., decyzją władz państwowych, pałac wraz z folwarkiem przekazane zostały Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, która utworzyła tu swój ośrodek naukowy, stanowiący teren badań i praktyk studenckich. Powstała tu stacja doświadczalna: Zakład Warzywnictwa, internat dla studentów i regionalne Muzeum Przyrodnicze. W latach 1932-1938 wybudowano w osadzie pałacowej m. in. dwie szklarnie, pakownię i budynek maszynowej chłodni doświadczalnej. 3 września 1939 r. w wyniku bombardowania, zniszczeniu uległy m.in. wszystkie oficyny pałacowe, szklarnia i budynki gospodarcze. W 1940 r. od ulicy Konstytucji 3 Maja wzniesiono bramę wzorowaną na wcześniej istniejącej w pobliżu dworca kolejowego, dobudowując ją do murowanej wieży ciśnień pochodzącej z lat 1904-1905. W trakcie wyzwolenia miasta spaleniu uległ dworzec kolejowy zlokalizowany w granicach parku pałacowego. Po II wojnie światowej pałac wraz z otaczającą go zabudową znów był użytkowany przez SGGW. Podczas okupacji hitlerowskiej i po roku 1945 wskutek braku należytej opieki nad parkiem, znikły w nim krzewy ozdobne oraz wiele cennych drzew, które samowolnie wycięto. Park pałacowy stał się parkiem miejskim, jednak miasto niezbyt dobrze wywiązywało się z obowiązku jego właściwego utrzymania. W lipcu 1964 roku użytkownikiem pałacu i osady pałacowej stał się Instytut Warzywnictwa. W tym samym czasie w z inicjatywy dyrektora Instytutu prof. Emila Chroboczka pałacowi przywrócono cechy architektury klasycystycznej, jaką miał w okresie przedrozbiorowym: rozebrano portyk i kartusz zrealizowane przez Monighettiego oraz zmieniono wygląd elewacji. W 2. połowie XX w. dokonywano przebudów i adaptacji obiektów osady pałacowej: obory na garaże, holenderni na cele mieszkalne, a do willi Aleksandria od zachodu dostawiono przybudówkę. W latach 90 XX w. przeprowadzono rewaloryzację parku według projektu arch. krajobrazu Macieja Świątkowskiego. Od 2010 roku użytkownikiem zespołu pałacu i osady pałacowej w Skierniewicach jest Instytut Ogrodnictwa. W 2014 r. zakończono prace mające na celu konserwację i rekonstrukcję układu przestrzennego parku z przełomu XVIII i XIX wieku. oraz wykonano jego ogrodzenie. W wyniku prac archeologicznych prowadzonych w tym czasie na wyspie parkowej odnaleziono fundamenty średniowiecznej wieży, świadczącej o możliwości istnienia od połowy XV w. zamku w Skierniewicach.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy w Skierniewicach zlokalizowany jest w centralnej części miasta, pomiędzy ulicami Henryka Sienkiewicza, Konstytucji 3-go Maja, Prymasowską, Tadeusza Kościuszki i Ludwika Waryńskiego. Zabudowania zespołu usytuowane są w bezpośrednim sąsiedztwie 42-hektarowego parku krajobrazowego, przez który przepływa rzeka Łupia (Skierniewka), podzielonego na dwie części przez linię kolejową. Wejścia na teren zespołu prowadzą z ulicy Henryka Sienkiewicza - historyczna brama pałacowa oraz współczesna brama z furtką, z ulicy Prymasowskiej - historyczna brama z furtką i od ulicy Tadeusza Kościuszki - furtka. Pałac usytuowany w północno-zachodniej części niewielkiego wzniesienia, elewacją frontową zwrócony jest na południe, a od wschodu i południowego wschodu sąsiaduje z zabudowaniami towarzyszącymi (osada pałacowa). Usytuowana przy ul. Henryka Sienkiewicza brama pałacowa, ustawiona na wylocie alei, dawniej dojazdowej do pałacu. Obiekt murowany, tynkowany, klasycystyczny został wzniesiony na planie łuku z półkoliście zamkniętym przejściem na osi i z dwoma rozwiązanymi na planie półkola skrzydłami - dawnymi kordegardami. Trzyizbowe, w układzie amfiladowym, wnętrza kordegard z wejściami i oknami jedynie od strony północno-zachodniej. Od strony parku (południowo-zachodniej) brak otworów, występują jedynie wnęki - nisze wsparte na dwóch kolumnach. Budynek zwieńczony jest gzymsem i ścianką kolankową - attyką przesłaniającą połać dachu krytego blachą. Na ścianach bramy znajdują się 2 tablice pamiątkowe, jedna poświęcona 500 rocznicy nadania praw miejskich Skierniewicom (z 1957 r.), druga - mieszkańcom miasta i powiatu, którzy w latach 1914 - 1920 oddali swe życie za kraj. Druga historyczna, klasycystyczna brama z furtką, usytuowana jest na osi biegnącej w kierunku północ - południe, łączącej pałac prymasowski z kościołem św. Jakuba, przebiegającej częściowo w śladzie ulicy Senatorskiej. Na zespół pałacowo-parkowy składają się: pałac prymasowski, kuchnia pałacowa, trzy oficyny, wozownia, usytuowane w pewnej odległości od pałacu - willa „Aleksandria”, holendernia oraz park pałacowy. Pałac klasycystyczny, murowany z cegły, tynkowany, wzniesiony na planie prostokąta z płytkim ryzalitem od strony północno-zachodniej oraz z niewielkimi aneksami od wschodu i zachodu. Od północy, na osi poprzecznej budynku galeria łącznikowa, zaprojektowana na planie prostokąta, łączy bryłę pałacu z ośmioboczną kaplicą z ryzalitami. Korpus pałacu, galeria i kaplica, w całości podpiwniczone, są piętrowe. Wieloboczne aneksy boczne niższe, z półpiętrami. W ich północnych narożnikach wieże, mieszczące schody. Korpus główny pałacu przykryty dachem czterospadowym, galeria i ryzality kaplicy dwuspadowymi, wieże namiotowymi. Nad kaplicą dach kopulasty zwieńczony ażurową wieżą na sygnaturkę. Elewacja południowa korpusu pałacowego jedenastoosiowa, z lekko wysuniętym pięcioosiowym ryzalitem z wejściem głównym na osi środkowej w parterze, na piętrze akcentowanym balkonem. Część środkowa korpusu głównego zwieńczona niską attyką. Na osi piętra, wokół okna balkonowego dwie pary pilastrów o kapitelach jońskich. Okna piętra z trójkątnymi szczytami na konsolkach. Okna balkonowe oraz okna na piętrze w ścianach szczytowych ryzalitów nieco większe, zamknięte łukiem półkolistym z profilowanym obramieniem. Otwór wejścia głównego zwieńczony łukiem odcinkowym. W ryzalicie od strony północno-zachodniej, na piętrze, wielkie okno trójdzielne w metalowych ramach. Niewielkie okienka na piętrze wież ujęte po bokach w odwrócone woluty. Elewacja północna przedzielona galerią łącznikową na dwie części - cztero i pięcioosiową. Elewacje galerii trójosiowe, ryzalitów kaplicy jednoosiowe, elewacje przybudówek i wież jednoosiowe. Obramienia okien kaplicy listwowe, z niewielkimi płycinami parapetowymi i nadokiennymi, Parter całego budynku oraz naroża piętra korpusu, wież i kaplicy boniowane. Podziały elewacji horyzontalne z zastosowaniem gierowanego gzymsu. Układ wewnętrzny korpusu głównego pałacu dwutraktowy. Wystrój wnętrz o dekoracji stiukowej przeważnie w typie późnoklasycystycznym i neorenesansowym, liczne sztukaterie, plafony, obrazy, meble, kominki i posadzki. Na parterze m.in. na osi dwie sienie, dawna sala myśliwska, reprezentacyjna klatka schodowa ozdobiona portretami z XVIII i XIX w. Na półpiętrze sala za lustrem - dawna sala jadalna, w której znajdują się potężny kredens i dwa kominki. Na piętrze w części centralnej dawna biblioteka połączona amfiladowo z pozostałymi pomieszczeniami traktu północnego. W sali tej zdobiony sztukaterią sufit z symbolami czterech pór roku. W sali Pod Jutrzenką, obecnie sekretariat, sufit kasetonowy z malowanym plafonem z roku 1835 autorstwa Antoniego Blanka przedstawiającym mitologiczną boginię świtu - Jutrzenkę (Aurorę) o twarzy Joanny Grudzińskiej, księżnej łowickiej. W bardzo dekoracyjnej dawnej sali audiencyjnej (obecnie sala biblioteczna) w wyposażeniu m. in. trzy kryształowe żyrandole i biurko z czasów carycy Katarzyny II. Kaplica z prostokątnym przedsionkiem i zaokrąglonymi ścianami części prezbiterialnej. Część centralna kryta kopułą z gzymsem u jej nasady. Ściany wnętrza rozczłonowane pilastrami z belkowaniem, ze stiukową dekoracją arabeskową w płycinach oraz obrazami czterech ewangelistów. Na podniebiu kopuły kasetony z rozetami i plafon z Wniebowzięciem N.P. Marii, a nad ołtarzem plafon z Duchem św. - obydwa malowane przez Antoniego Blanka. Kuchnia pałacowa (oranżeria) usytuowana jest na południowy zachód od pałacu. Wzniesiony na rzucie w kształcie litery L, dwutraktowy, murowany z cegły budynek, od strony południowej i zachodniej otoczony jest tarasem z balustradą tralkową, z którego kamienne schody prowadzą do parku. Stropy drewniane, w części ceramiczne, dach drewniany dwuspadowy, kryty blachą. Elewacja północna otwarta trzema arkadami filarowymi. Nad arkadami profilowany gzyms z attyką. Elewacja wschodnia z prostokątnymi dwudzielnymi oknami w ozdobnych obramieniach i zwieńczonych gzymsem. W prostokątnych niszach rozmieszczonych w partiach narożnych elewacji ustawione rzeźby postaci kobiecych. Elewacja południowa przepruta monumentalnymi oknami trójdzielnymi i rozczłonkowana boniowanymi pilastrami. W rozmieszczonych symetrycznie po bokach niszach, zamkniętych półkoliście, znajdują się rzeźby postaci kobiecych. Elewacja zwieńczona attyką z ustawionymi na niej wazami, kryjącą dwuspadowy dach. Elewacja zachodnia z prostokątnymi oknami zwieńczonymi ozdobnymi gzymsami. Oficyna I usytuowana jest na wschód od pałacu. Budynek murowany z cegły, otynkowany, jedno, a w części dwukondygnacyjny, z poddaszem użytkowym, rozwiązany na rzucie litery S. Układ wnętrz jedno, dwu i trzytraktowy z korytarzem pośrodku. Stropy drewniane, dach dwuspadowy, kryty blachą. W dachu lukarny z prostokątnymi oknami. U zbiegu skrzydła wschodniego i południowego trzykondygnacyjna wieża, mieszcząca klatkę schodową, zwieńczona pseudoblankowaniem. Elewacje rozczłonkowane płycinami i pilastrami, z oknami prostokątnymi z ozdobnymi gzymsami. W środkowej części elewacji zachodniej ryzalit z otworem wejściowym i prostokątnymi oknami zwieńczonymi archiwoltami. Elewacja zachodnia zwieńczona attyką, pozostałe elewacje bez attyk. Oficyna II położona na południe od oficyny I. Obiekt murowany z cegły, otynkowany, jedno, a w części dwukondygnacyjny, zaprojektowany na rzucie litery L. Układ wnętrz dwutraktowy z, akcentowaną wieżą, główną klatką schodową, usytuowaną u zbiegu skrzydeł budynku. Stropy drewniane, w części ceramiczne, dach dwuspadowy, kryty blachą. Wieża zwieńczona pseudoblankowaniem. Okna budynku prostokątne, dwudzielne, znajdują się w płytkich niszach. W rytmie artykulacji okien partetu - okna piętra i lukarny z oknami zwieńczonymi półkolistymi daszkami. Oficyna III usytuowana na wschód od oficyny I, wzniesiona z cegły, otynkowana. Stropy drewniane. Budynek rozplanowany na rzucie litery C, w części wschodniej jedno, a w zachodniej dwukondygnacyjny. Dach drewniany dwuspadowy, kryty blachą w części dwukondygnacyjnej. Nad częścią parterową stropodach z tarasami. W skrajnych partiach elewacji zachodniej dwa niewielkie ryzality wejściowe z pilastrami. We wszystkich elewacjach część parterowa rozczłonkowana pilastrami dzielącymi płytkie nisze mieszczące okna lub blendy. Wozownia usytuowana na północ od oficyny III. Obiekt wzniesiony na rzucie prostokąta, murowany z cegły, ze stropami drewnianymi i dachem dwuspadowym, krytym papą. W części wschodniej jednokondygnacyjny, jednotraktowy, przeznaczony na garaż, w części środkowej dwukondygnacyjny, dwu i trzytraktowy, przystosowany do celów mieszkaniowych, w części zachodniej dwukondygnacyjny, jednotraktowy, pełni funkcje magazynowo - biurowe. Okna w budynku dwudzielne, w elewacji północnej prostokątne, w elewacji południowej zakończone półkoliście, usytuowane w półkoliście przesklepionych wnękach, analogicznie opracowane otwory drzwiowe. Ściana północna wzmocniona skarpami murowanymi z cegły, otynkowanymi. Willa „Aleksandria” (pałacyk myśliwski) usytuowana jest w północnej części parku, oddzielonej od jego pozostałej części torami dawnej Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej. Eklektyczny budynek wzniesiony z cegły, otynkowany, o stropach drewnianych i dachu drewnianym krytym blachą, wysuniętym poza lico muru i wspartym na ozdobnych, profilowanych kroksztynach. Rozplanowany na rzucie prostokąta, o nieregularnym układzie wnętrz, od zachodu połączony galerią z parterowym budynkiem kuchennym, jedno- a w części dwukondygnacyjny, posiada portyk podjazdowy i balkon od strony północnej oraz ryzalit od strony wschodniej i symetrycznie rozmieszczone tarasy ze schodami prowadzącymi do ogrodu. Na elewacji północnej portyk wsparty na prostokątnych filarach z przyporami i balkon na filarach, przekryty pergolą. Okna prostokątne, dwudzielne w dwu najniższych kondygnacjach oraz kwadratowe pod okapem dachu. W elewacji wschodniej nad ryzalitem balkon. Okna parteru prostokątne, dwudzielne, okna piętra o nadprożach łukowych, z wydatnymi parapetami. Pod dachem okrągłe okno doświetlające poddasze. Elewacja południowa jednopiętrowa z oknami w parterze zakończonymi półkoliście, oknami piętra z wysuniętymi parapetami zakończonymi ozdobnymi balustradkami, symetrycznymi, kwadratowymi okienkami pod okapem i wykuszem w dachu z półkoliście zakończonym oknem. Elewacja zachodnia z umieszczonymi centralnie w poziomie parteru trzema oknami przedzielonymi pilastrami, nad nimi gzyms pośredni, a powyżej okna pietra zamknięte półkolistym łukiem i archiwoltami. Na całej elewacji ozdobne zakotwienia kute, na dachu kominy murowane - dwa zblokowane i połączone łukiem, jeden ustawiony oddzielnie. Holendernia usytuowana jest przy północnej granicy parku. Dawna obora adaptowana na cele mieszkaniowe. Budynek bez wyraźnych znamion stylowych, wzniesiony na rzucie prostokąta, dwutraktowy, z dobudowanymi od strony wschodniej dwoma pomieszczeniami i gankiem wspartym na prostopadłościennych filarach. Budynek murowany z cegły, otynkowany, ze stropami w części drewnianymi, w części ceramicznymi, kryty dachem dwuspadowym w części wschodniej i w części (od północy) dachem ze spadkiem, wysuniętym poza lico ściany i wspartym na drewnianych, profilowanych wspornikach, i prawie płaskim stropodachem w części południowej. Dachy ze spadkiem kryte blachą, stropodach papą. Elewacja północna jednokondygnacyjna z oknami parteru dwudzielnymi, ościeżnicowymi i drzwiami jednoskrzydłowymi oraz z przekrytymi dwuspadowymi daszkami lukarnami w dachu z oknami doświetlającymi strych. Elewacja południowa dwukondygnacyjna ze współczesną, typową stolarką. XIX-wieczny park pałacowy typu krajobrazowego, położony po obu stronach rzeki Łupii (Skierniewki). Linia dawnej kolei Warszawsko-Wiedeńskiej dzieli go na park pałacowy (obecnie miejski) oraz ogród przy willi „Aleksandrią” użytkowany przez Instytut Ogrodnictwa. W parku, przylegającym od północy i zachodu do dawnej rezydencji prymasów i osady pałacowej, zachował się historyczny układ przestrzenny, ukształtowanie terenu i drzewostan. Drzewa w parku to przeważnie pospolite rodzime gatunki. Rzadziej występujące drzewa krajowe i obce rosną w pobliżu osady pałacowej oraz w pobliżu willi „Aleksandria”. Są to m.in. buk pospolity, tulipanowiec amerykański, lipa amerykańska, choina kanadyjska, sosna czarna i jarzębinogrusza uszkowata. W wyniku przeprowadzonych w ostatnich latach prac obejmujących działania konserwatorskie i rekonstrukcyjne, park podzielony został na część północną - krajobrazową i zachodnią, w typie ogrodu francuskiego - o regularnej kompozycji z równo strzyżonymi i formowanymi drzewami i krzewami. W obydwu częściach odtworzony jest historyczny układ dróg. Na południowy zachód od dawnej kuchni pałacowej znajduje się staw parkowy z wyspą, na którą, przez dopływy do stawu, prowadzą dwa mostki. Przez rzekę i inne elementy układu wodnego przerzuconych jest siedem mostków. W krajobrazowej części parku znajduje się altana wraz z amfiteatrem. Park jest otoczony metalowym, ozdobnym ogrodzeniem wzorowanym na przekazach ikonograficznych z przełomu XIX/XX w. oraz istniejących obiektach, w tym ogrodzeniu warszawskich Łazienek.

Pałac dostępny jest dla zwiedzających w każdą pierwszą sobotę miesiąca. Zwiedzanie jest nieodpłatne i odbywać się może w godzinach 10-15. Istnieje możliwość grupowego zwiedzania wnętrz pałacu po wcześniejszym uzgodnieniu z dyrekcją Instytutu Ogrodnictwa. Wnętrza pałacowe zwiedzać można także w czasie Skierniewickiego Święta Kwiatów, Owoców i Warzyw we wrześniu. Z zewnątrz pałac można oglądać w godzinach pracy Instytutu Ogrodnictwa. Park dostępny codziennie od kwietnia do października od godziny 6:00 do 22:00, a w pozostałych miesiącach od godziny 6:00 do 20:00.

Oprac. Jolanta Welc Jędrzejewska, OT NID w Łodzi, 31.10.2014 r.