Obecnie jest elementem wyróżniającym się na tle krajobrazu.

Usytuowanie i opis

Stanowisko zlokalizowane jest ok. 800 m w linii prostej na wschód od zwartej zabudowy Skierbieszowa, wśród rozległych łąk w dolinie rzeki Wolicy - prawego dopływu Wieprza – na rozległym wzniesieniu o lokalnej nazwie „Zamczysko” lub „Zamek biskupi”. Rezydencja stała na kopcu odciętym od reszty wzgórza sztucznie przekopaną fosą. Rozległe wzgórze ciągnie się w kierunku północny zachód – południowy wschód na długości 375 m, szerokości 160 m i wysokości ponad 6 m względem podstawy. Otoczone jest bagnami i rozlewiskami rzeki Wolicy. Prowadzi na nie wąska, sztucznie usypana grobla (najprawdopodobniej pozostałość starego, pierwotnego dojazdu na zamek). Wymiary oddzielonego fosą kopca to 70 x  55 m, zaś głębokość fosy wynosi ok. 3,5 m. Na powierzchni kopca nie zachowały się relikty architektury. Dziś wzgórze Zamczysko w całości jest nieużytkiem, porośniętym latem wysoką trawą.

Historia

Stanowisko użytkowane było co najmniej od XIV w. poprzez XV stulecie, z  nasileniem w XVI w. Na obecnym etapie badań niemożliwe jest wskazanie fundatora budowli (w literaturze funkcjonuje przeważnie Jerzy Zamoyski, który funkcję biskupa chełmskiego sprawował w latach 1601-1621 i w 1610  r. wystawił kościół murowany w Skierbieszowie). Zamek został zniszczony zapewne podczas jednego z najazdów nieprzyjaciół w XVII w. Nastąpiło to przypuszczalnie w roku 1657 za sprawą Siedmiogrodzian, wcześniej - wojsk kozackich, lub szwedzkich w roku 1659.

Pierwsza wzmianka o Skierbieszowie pochodzi z 1428  r., kiedy stała się własnością kościelną (biskupów chełmskich), ale obronny dwór-zamek? wymieniony został po raz pierwszy dopiero w „Księgach hetmańskich” Stanisława Sarnickiego z lat 1574-77. Informacja z 1639 roku mówi o  wieży w Skierbieszowie. W rękach biskupów chełmskich miejscowość pozostała do 1783 roku, kiedy to za rządów austriackich dobra biskupie zostały skonfiskowane i sprzedane hrabiemu Józefowi Ostrorogowi. Skierbieszów, podobnie jak sąsiedni Kumów, pełnił prawdopodobnie rolę letniej rezydencji biskupów chełmskich.

Stan i wyniki badań

Badania archeologiczne sondażowe na stanowisku prowadziła Maria Supryn w   1973 roku. Miały one charakter sondażowy. Pracami objęto powierzchnię 18 m2 w północnej i centralnej części kopca, gdzie założono dwa niewielkie wykopy. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonanali Adam Medak i  Łukasz Rejniewicz w 2004 r. Badania powierzchniowe AZP na stanowisku przeprowadził Andrzej Urbański w 1987 roku. Konserwatorski zwiad terenowy na stanowisku wykonano w 2011 roku. Badania wykopaliskowe realizowane były do głębokości 1,50 m, nie dochodząc w obu wykopach do calca. Wykonane zostały ponadto w trzech punktach wiercenia geologiczne. Jedynie w odwiercie założonym w południowej części kopca udało się osiągnąć calec i stwierdzono, że warstwa kulturowa posiada miąższość 2,93 m od poziomu gruntu. Podczas badań nie udało się zarejestrować żadnych reliktów architektury, ale w wykopie założonym w centralnej części kopca, zaobserwowano warstwę luźnego gruzu wapiennego o  charakterze rozbiórkowym oraz liczne ułamki cegieł, kamienia wapiennego i grudki zaprawy wapiennej czytelne prawie we wszystkich nawarstwieniach. W północnej części kopca odsłonięto fragment ziemnych umocnień (wałów), które były ledwo czytelne z powodu dużego stopnia zniszczenia. Zebrane zostały liczne fragmenty naczyń glinianych (garnków, dzbanów i mis) oraz mniej liczne fragmenty kafli piecowych (wśród nich kilka kafli miskowych oraz renesansowych kafli płytkowych), glazurowanych ozdobnych płytek glinianych z plastycznym ornamentem rybiej łuski, oraz wyroby wykonane z żelaza (gwoździe kowalskie o  owalnych lub czworobocznych łebkach, fragmenty okuć ozdobnych lub budowlanych oraz jeden fragment żelaznego nożyka. Weryfikacja terenowa w  2011 r. ujawniła liczne wykopy rabunkowe, w tym jeden sporej wielkości, który odsłonił fragment kamiennych fundamentów zbudowanych na zaprawie wapienno-piaskowej. Niewątpliwie jest to dowód świadczący o istnieniu obiektu murowanego, a już na pewno o fundamentach murowanych.

Grodzisko jest dostępne dla zwiedzających. Leży na terenie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego oraz na trasie szlaków turystycznych: „ Szlak Ariański“, „Po Działach Grabowieckich“ oraz „Szlak Tadeusza Kościuszki“.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 6.10.2014 r.